مثل: (بر وزن جسر) بمعنى مانند نظير و شبيه است. جمع آن در قرآن امثال آمده.قاموس قرآن ، جلد6 ، صفحه233
المِثل: النظير، و جمعه: أمثال.شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم ، جلد9 ، صفحه6219
چنانكه گفته‌اند - مَثَلْ - دو گونه است: اول: بمعنى مِثْل و شبيه مثل شبه و شبه، بعضى گفته‌اند، مثل و مثل را به توصيف چيزى تعبير مى‌شود، مثل آيه: مَثَلُ اَلْجَنَّةِ اَلَّتِي وُعِدَ اَلْمُتَّقُونَ - الرعد/ 35. دوم: عبارت از مشابهت و همسانى چيزى با ديگرى در يكى از جهات معنوى و هر معنى كه باشد و اين عمومى‌ترين لفظى است كه براى مشابهت دو چيز وضع شده است.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه197
مَثَل: سخنى درباره چيزى است كه آن را با سخنى در چيز ديگر شباهت مى‌دهد كه ميان آن دو چيز تشابهى هست و يكى از آنها ديگرى را روشن و بيان مى‌كند و تجسم مى‌دهد، مثل‌اينكه مى‌گويند در تابستان شير فاسد شد، اين مثل سخنى را كه مى‌گويند، كارت را در وقت مناسب مهمل گذاردى شباهت مى‌دهد.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه196
اَلْمَثَلُ يقال على وجهين: أحدهما: بمعنى المثل. نحو: شبه و شبه، و نقض و نقض. قال بعضهم: و قد يعبّر بهما عن وصف الشيء. نحو قوله: مَثَلُ اَلْجَنَّةِ اَلَّتِي وُعِدَ اَلْمُتَّقُونَ [الرعد/ 35]. و الثاني: عبارة عن المشابهة لغيره في معنى من المعاني أيّ معنى كان، و هو أعمّ الألفاظ الموضوعة للمشابهة.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه759
اَلْمَثَلُ عبارة عن قول في شيء يشبه قولا في شيء آخر بينهما مشابهة، ليبيّن أحدهما الآخر و يصوّره. نحو قولهم: الصّيف ضيّعت اللّبن فإن هذا القول يشبه قولك: أهملت وقت الإمكان أمرك. و على هذا الوجه ما ضرب اللّه تعالى من الأمثال.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه759
قد منع اللّه تعالى عن ضرب الأمثال بقوله: فَلاٰ تَضْرِبُوا لِلّٰهِ اَلْأَمْثٰالَ [النحل/ 74] ثم نبّه أنه قد يضرب لنفسه المثل، و لا يجوز لنا أن نقتدي به، فقال: إِنَّ اَللّٰهَ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لاٰ تَعْلَمُونَ [النحل/ 74] ثمّ ضرب لنفسه مثلا فقال: ضَرَبَ اَللّٰهُ مَثَلاً عَبْداً مَمْلُوكاً الآية[النحل/ 75]، و في هذا تنبيه أنه لا يجوز أن نصفه بصفة مما يوصف به البشر إلا بما وصف به نفسه.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه759
خداى تعالى انسان‌ها را از آوردن مثالهائى در اين مورد منع نموده است. فَلاٰ تَضْرِبُوا لِلّٰهِ اَلْأَمْثٰالَ - النحل/ 74. سپس مى‌گويد و هشدار مى‌دهد بر اينكه او در مورد خود مثل مى‌زند و ما بايستى به آن روش سخن بگوئيم و مثل بزنيم زيرا گفت: إِنَّ اَللّٰهَ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لاٰ تَعْلَمُونَ - النحل/ 74. آنگاه درباره خويش مثلى مى‌زند مى‌گويد: ضَرَبَ اَللّٰهُ مَثَلاً عَبْداً مَمْلُوكاً - النحل/ 75. در آيه هم تنبهى و هشدارى است بر اينكه او را با صفتى كه بشر را وصف مى‌كنيم او را هم توصيف كنيم مگر به آنچه خودش خود را وصف كرده است.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه198