عن أبي عبيدة (هل) هنا بمعنى (قد أتى). و قد تكون بمعنى (ما) كقولهم هل هي إلا كذا.مجمع البحرين ، جلد5 ، صفحه499
هل در آيه تنبيه بر نفى است.قاموس قرآن ، جلد7 ، صفحه158
ابن هشام در مغنى گويد: معناى دهم هل آنست كه بمعنى «قد» آيد عدهاى از قبيل ابن عباس، كسائى و فراء آنرا در آيه «قد» معنى كردهاند. . . زمخشرى مبالغه كرده و گفته هل پيوسته بمعنى «قد» است و استفهام از همزۀ مقدره با «قد» فهميده ميشود و تقدير هَلْ أَتىٰ «أ هَل أتى» است (تمام شد). طبرسى، زمخشرى، بيضاوى، جلالين و غيرهم آنرا در آيۀ فوق بمعنى «قد» گفتهاند.قاموس قرآن ، جلد7 ، صفحه158
مجمع و بيضاوى و جلالين آنرا «ما يَنْتَظِرُون» گفتهاند.قاموس قرآن ، جلد7 ، صفحه158
در بسيارى از آيات بعد از حرف هل لفظ «الا» آمده است در اين آيات ظاهرا مراد از «هل» نفى است گوئى در مقام «ماء» نافيه است چنانكه در بعضى از آيات بجاى هل «ما» آمده است على هذا هل در اينگونه موارد براى تقرير نفى است. ابن هشام در مغنى گويد: معناى نهم هل آنست كه از آن نفى اراده ميشود لذا حرف «الا» بخبر وارد شده است در اقرب الموارد اين معنى را نقل و تصديق كرده است در مجمع آنرا «ليس» و در جلالين «ما» معنى نموده.قاموس قرآن ، جلد7 ، صفحه158
هل: حرف استفهام است مثل هَلْ يَرٰاكُمْ مِنْ أَحَدٍ توبه: 127. بيشتر وقوع آن در قرآن مجيد براى تقرير است. خواه براى تنبيه باشد يا نفى يا تكبيت چنانكه راغب گفته است.قاموس قرآن ، جلد7 ، صفحه158
هَلْ : حرف استخبار، إما على سبيل الاستفهام، و ذلك لا يكون من اللّه عزّ و جلّ: قال تعالى: قُلْ هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنٰا. و إمّا على التّقرير تنبيها، أو تبكيتا، أو نفيا. نحو: هَلْ تُحِسُّ مِنْهُمْ مِنْ أَحَدٍ.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه843
قيل: ذلك تنبيه على قدرة اللّه، و تخويف من سطوته.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه843
حرف - هَل - براى - سرزنش و نفى كردن و هشدار بهكارمىرود.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه523
قالوا: معناه قد امْتَلأْت; قال ابن جني: هذا تفسير على المعنى دون اللفظ و هَلْ مُبقاة على استفهامها، و قولها هَلْ مِن مزيد أَي أَ تعلم يا ربَّنا أَن عندي مزيداً، فجواب هذا منه عزَّ اسمه لا، أَي فكَما تعلم أَن لا مَزيدَ فحسبي ما عندي، و تكون بمعنى الجزاء، و تكون بمعنى الجَحْد، و تكون بمعنى الأَمر.لسان العرب ، جلد11 ، صفحه706
در این آیه در معنى نفى است.. دلالت بر قدرت خداوند دارد و اينكه شكوه و عظمت او بايستى نافرمانان را بيم دهد.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه524
هل تنبيه على النّفي.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه843
هَلْ: حرف استفهام، فإِذا جعلته اسماً شددته. قال ابن سيده هَلْ كلمة استفهام هذا هو المعروف، قال: و تكون بمنزلة أَم للاستفهام، و تكون بمنزلة بَلْ، و تكون بمنزلة قَدْ.لسان العرب ، جلد11 ، صفحه706
هَل حرف استفهام و پرسش است يعنى(آيا؟) كه البته در مورد خداوند چنين نيست.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه523
سلمة عن الفرّاء (هل) قد تكون جَحْداً و تكون خَبراً. قال: و قول اللّٰه: (هَلْ أَتىٰ عَلَى اَلْإِنْسٰانِ حِينٌ مِنَ اَلدَّهْرِ) [الإنسَان: 1] من الخَبَر، معناه: قَدْ أَتَى على الإنسان حِينٌ من الدَّهْر. قال: و الجَحْدُ أن تقول: هل زلت تقوله، بمعنى ما زلت تقوله. قال: فيستعملون هل، تأتي استفهاماً، و هو بابها، و تأتي جحداً مثل قوله. و هَلْ يقدر أحدٌ على مثل هذا. قال: و من الخبر قولك للرجل: هَلْ وَ عَظْتُك؟ هل أعطيْتُك؟ تُقَرِّره بأنّك قد وعَظْتَه و أعطيْتَه.تهذیب اللغة ، جلد5 ، صفحه238
قال الزّجّاج: إذا جعلنا معنى (هَلْ أَتىٰ عَلَى اَلْإِنْسٰانِ) [الإنسان: 1] قد أتى على الإنسان، فهو بمعنى ألَمْ يأتِ على الإنسان حِينٌ مِنَ اَلدَّهْرِ.تهذیب اللغة ، جلد5 ، صفحه238