سوره قدر
قدر به معني تقدير و اندازه گيري مي باشد.[1]
مفهوم کلي سوره
زمان نزول قرآن؛
تعيين سرنوشت انسان.[2]
اسامي سوره
قدر، إِنَّا أَنْزَلْناه.[3]
علت نام‌گذاري
تعداد آيات
سوره قدر پنج آيه دارد.[6]
تعداد کلمات
سوره قدر سي کلمه دارد.[7] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره هاي قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره قدر صدودوازده حرف دارد.[8] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره هاي قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
محور اصلى سوره قدر، نزول قرآن در شب قدر و بيان اهميت آن شبِ اندازه‌زنى است.[9]
محتوا و موضوعات
محتواى سوره قدر چنان كه از نامش نيز پيدا است بيان نزول قرآن مجيد در شب قدر است، و سپس بيان اهميت شب قدر و بركات و آثار آن.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله روايت نموده كه «كسى كه سوره قدر را قرائت كند به او اجر كسى كه ماه رمضان را روزه گرفته و شب قدر را احياء داشته است عطا شود».
حسين‌بن‌ابى‌العلاء از امام صادق عليه‌السلام روايت نموده كه آن حضرت فرمود: «هر كه قرائت كند سوره انا انزلناه فى ليلة القدر را در نماز واجبى از واجباتش منادى از طرف حق او را صدا زند كه اى عبداللَّه گناه گذشته تو بخشيده شد، عمل را از سر بگير».
سيف‌بن‌عميره از امام باقر عليه‌السلام روايت كرده كه فرمودند: «هر كس سوره انا انزلناه را آشكارا و بلند بخواند مانند كسى خواهد بود كه در راه خدا شمشيرش را كشيده باشد و كسى كه آن را در نهانى بخواند مثل آن است كه در خون خود در راه خدا طپيده باشد، و كسى كه ده مرتبه بخواند بر محو هزار گناه از گناهان خود گذشته و اقدام كرده است».[10]
محل نزول
سوره قدر مکي است و بعضى هم گفته‌اند كه مدنى است.[11]
زمان نزول
تاريخ نزول سوره قدر در ما بين هجرت مسلمين به حبشه و اسراء است و بعد از سوره عبس نازل شده است.[12]
فضاي نزول
سوره قدر نزول قرآن در شب قدر را بيان مى‌كند، و آن شب را تعظيم نموده از هزار ماه بالاتر مى‌داند، چون در آن شب ملائكه و روح نازل مى‌شوند، نزول اين سوره، طبق روايات معصومين عليهم‌السلام بعد از خوابى بود كه رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله ديد، و آن خواب اين بود كه ديد بنى‌اميه بر منبر او بالا مى‌روند، و سخت اندوهناك شد، و خداى تعالى براى تسليتش اين سوره را نازل كرد (و در آن فرمود شب قدر بهتر از هزار ماه حكومت بنى‌اميه است).[13]
ترتيب در مصحف
سوره قدر نودوهفتمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار مي آيد.[14]
ترتيب بر اساس نزول
سوره قدر بيست‌وپنجمين سوره در ترتيب نزول مي باشد وبعد از سوره عبس نازل شده است.[15] (لازم به ذکر است اقوال در ترتيب نزول سوره هاي قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلي
چون خداوند سبحان در پايان سوره اقراء به سجده و تقرب به سوى خدا امر کرد، سوره قدر را به ذكر ليلة‌القدر افتتاح کرد، و اينکه تقرب در آن شب به سوى خدا، زيادتر است از ساير شبها و روزها، پس مثل آن است كه فرموده: تقرب بجوى در ساير اوقات در شب قدر.
ابومسلم گويد: چون خدا در سوره علق پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله را به قرائت قرآن امر كرد، در سوره قدر بيان كرد كه نزول آن در شب قدر بود.[16]
ويژگي
سوره قدر از سور مفصلات مي باشد[17] ابن قتيبه مي گويد: ... مفصلات سوره هاي کوچکي هستند که بعد از سور مثاني آمده اند اينکه چرا اين سوره ها را مفصل ناميده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اينکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّ?هِ الرَّحْم?نِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.[18]
روايتى است كه از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد.[19]
خداوند در سوره قدر به نزول قرآن در شب قدر و اهميت آن شب و نزول فرشتگان و اندازه‌زنى امور در آن اشاره مى‌كند.[20]
[1]قاموس قرآن، جلد 5 ، ص 246.
[2]تفسير قرآن مهر، ج22، ص: 279
[3]همان، ص 279.
[4]أسماء‌سورالقرآن و فضائلها، ص 533.
[5]همان.
[6]الكشف و البيان، ج10، ص 247
[7]همان.
[8]همان.
[9]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 280.
[10]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج27، ص 190.
[11]همان
[12]حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه‌اول، ص 35.
[13]ترجمه تفسير الميزان، ج20، ص 560-559.
[14]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 279.
[15]همان
[16]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج27، ص 191.
[17]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص313
[18]جامع البيان فى تفسير القرآن، ج1، ص 34
[19]همان
[20]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 281.