سوره مطففين
مطففين به معني کم فروشان است، تطفيف به معنى كم كردن پيمانه و وزن است.[1]
مفهوم کلي سوره
يادآورى رستاخيز و ويژگى‌هاى آن؛
هشدار در مورد كم فروشى.[2]
اسامي سوره
مطففين، تطفيف، ويل للمطففين.[3]
علت نام‌گذاري
تعداد آيات
سوره مطففين سي‌وشش آيه دارد.[6]
تعداد کلمات
سوره مطففين صدوشصت‌ونه کلمه دارد.[7] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره هاي قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره مطففين هفتصدوسي حرف دارد.[8] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره هاي قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
هدف اصلى سوره مطففين يادآورى رستاخيز و عذاب‌ها و نعمتهاى آن روز است.[9]
محتوا و موضوعات
بحثهاى سوره مطففين بر پنج محور دور مى‌زند:
هشدار و تهديد شديدى نسبت به كم‌فروشان؛
اشاره به اين مطلب كه گناهان بزرگ از عدم ايمان راسخ به رستاخيز سر چشمه مى‌گيرد؛
بخشى از سر نوشت فجار در آن روز بزرگ؛
قسمتى از مواهب عظيم و نعمتهاى روح‌پرور نيكوكاران در بهشت؛
اشاره‌اى به استهزاى جاهلانه كافران نسبت به مؤمنان و معكوس شدن اين كار در قيامت.[10]
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب گويد: پيغمبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: «كسى كه سوره مطففين را قرائت كند خداوند او را در قيامت از رحيق مختوم و جامهاى در بسته سيراب نمايد».
صفوان‌جمال از امام صادق عليه‌السلام روايت كرده كه: «هر كس در نماز واجبش ويل للمطففين را قرائت كند خداوند او را در روز قيامت امان از آتش عطا كند نه آتش او را ببيند و نه او آتش را ديدار كند و بر جسر دوزخ عبور نكند و روز قيامت محاسبه نشود». [11]
محل نزول
سوره مطفّفين در مكه نازل شده است معدّل از قول حسن و ضحّاك و عكرمه گويد: كه مدنى است گويد: ابن عباس و قتاده گفته‌اند مدنى است. مگر هشت آيه از آن. و آن. إِنَّ الَّذِينَ أَجْرَمُوا تا آخر سوره ميباشد.[12]
زمان نزول
سوره مطففين آخرين سوره‌اي است كه در مكه نازل شده است و تاريخ نزول آن بعد از اسراء و كمى قبل از هجرت پيامبر به مدينه است و بعد از سوره عنكبوت نازل شده است.[13]
فضاي نزول
بنابر نقلي نزول سوره مطففين در ابتداي ورود پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به مدينه بود يا حداقل اوايل سوره در ابتداي ورود پيامبر به مدينه نازل شده است زيرا وقتى كه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله وارد مدينه شدند مردم آن از بدترين كم‌فروشان بودند، خداوند وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ را نازل فرمود. در نتيجه پيمانه را درست كردند. اين سخن در مجمع‌البيان از ابن عباس و ديگران نقل شده و در البرهان آن را از ابى‌الجارود از حضرت باقر عليه‌السلام نقل فرموده است و نيز در مجمع گفته: چون آن حضرت به مدينه آمدند مردى به نام ابوجهنه در بازار دو پيمانه داشت: با يكى مى‌خريد و با ديگرى مى‌فروخت، به نقل «سدى» آيات در اين زمينه نازل گرديد.[14]
ترتيب در مصحف
سوره مطففين هشتادوسومين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار مي آيد.[15]
ترتيب بر اساس نزول
سوره مطففين هشتادوششمين سوره در ترتيب نزول مي باشد و بعد از سوره عنكبوت نازل شده است.[16] (لازم به ذکر است اقوال در ترتيب نزول سوره هاي قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلي
چون خداوند سوره انفطار را به ذكر قيامت و آنچه در آن براى ابرار و فجار مهيا و آماده نموده است پايان داد در سوره مطففين نيز احوال مردم را ياد نمود.[17]
ويژگي
سوره مطففين از سور مفصلات مي باشد[18] ابن قتيبه مي گويد: ... مفصلات سوره هاي کوچکي هستند که بعد از سور مثاني آمده اند اينکه چرا اين سوره ها را مفصل ناميده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اينکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّ?هِ الرَّحْم?نِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند. [19]
روايتى است كه از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد.[20]
يعقوبى مى‌گويد: «سوره مطففين اولين سوره‌اى است كه در مدينه نازل شد. و برخى نزول آن را در بين راه مكه و مدينه دانسته‌اند». ولى روايات ترتيب بالاتفاق آن را آخرين سوره مكى شمرده است.[21]
سوره مطففين هشداري براي کم فروشان در هم? زمانها و عرصه ها مي باشد، واژ? مطففين تنها يکبار در قرآن آمده است.
[1]قاموس قرآن، ج4، ص 225
[2]تفسير قرآن مهر، ج22، ص: 109
[3]التفسير الوسيط للقرآن الكريم، ج15، ص 315
[4]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 109
[5]همانند روايتي از امام صادق عليه السلام در مجمع‌البيان في تفسيرالقرآن، ج10، ص 685
[6]الكشف و البيان، ج10، ص149
[7]همان در تفسير قرآن مهر، ج22، ص 109 صدو هفتاد و هفت کلمه ذکر شده است.
[8]همان
[9]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 110
[10]تفسير نمونه، ج26، ص 241-240
[11]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج26، ص 358-357
[12]همان، ص 357
[13]حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه‌اول، ص 33
[14]تفسير احسن‌الحديث، ج12، ص 126-125
[15]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 109
[16]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص 137
[17]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج26، ص 358
[18]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص313
[19]جامع البيان فى تفسير القرآن، ج1، ص 34
[20]همان
[21]علوم قرآني، معرفت، ص??