سوره انفطار
انفطار به معني شکافته شدن مي باشد.[1]
مفهوم کلي سوره
يادآورى رستاخيز و ويژگى‌هاى آن
هشدار در مورد كم فروشى[2]
اسامي سوره
انفطار، إذا السماء انفطرت، انفطرت، منفطره.[3]
علت نام‌گذاري
«سوره انفطار» و «سوره انفطرت» و «سوره منفطره»؛ نام‌هاى اين سوره «انفطار» (شكافته شدن) و «انفطرت» و [«منفطرة» (شكافته شده)] است كه از آي? اول اين سوره گرفته شده‌اند كه از شكافته شدن آسمان در آستانه‌ى رستاخيز سخن مى‌گويد.[4]
«سوره إذا السماء انفطرت»؛ به خاطر شروع سوره با عبارت إذا السماء انفطرت به اين نام مشهور گشته است. در لسان روايات هم نوعا از اين نام استفاده شده است.[5]
تعداد آيات
سوره انفطار نوزده آيه دارد.[6]
تعداد کلمات
سوره انفطار هشتاد کلمه دارد.[7] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره هاي قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره انفطار سيصدوبيست‌وهفت حرف دارد.[8] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره هاي قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
محور اصلى سوره انفطار، رستاخيز و بيان نشانه‌ها و ويژگى‌هاى آن روز است.[9]
محتوا و موضوعات
در سوره انفطار به پنج موضوع در رابطه با قيامت اشاره شده:
اشراط‌الساعة: يعنى حوادث عظيمى كه در پايان جهان و در آستانه قيامت رخ مى‌دهد؛
توجه انسان به نعمتهاى خداوند كه سراسر وجود او را فرا گرفته، و شكستن غرور او، تا خود را براى معاد آماده سازد؛
اشاره به فرشتگانى كه مامور ثبت اعمال انسانها هستند؛
سرنوشت نيكان و بدان در قيامت؛
گوشه‌اى از سختيهاى آن روز بزرگ.[10]
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيغمبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله روايت نموده كه فرمود: «كسى كه سوره انفطار را قرائت نمايد خداوند به عدد هر قبرى يك حسنه و به عدد هر قطره‌اى صد حسنه به او عطا فرمايد و روز قيامت خداوند كار او را اصلاح فرمايد».
حسن‌بن‌ابى‌العلاء از امام صادق عليه‌السلام روايت نموده كه فرمود«كسى كه دو سوره اذا السماء انفطرت و اذا السماء انشقت را قرائت كند و در نماز واجب و نافله اين دو را جلوى چشم خويش قرار دهد (يعنى مرتّب بخواند و تأمل در آيات آن دو كند) خداوند او را محجوب به حجاب و پرده نكند و چيزى او را مانع از خدا نشود و همواره به سوى خدا نظر و خدا به او نظر (رحمت) كند تا از حساب مردم فارغ شود».[11]
محل نزول
سوره انفطار در مكه بر پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نازل شده است.[12]
زمان نزول
تاريخ نزول سوره انفطار بعد از اسراء و قبل از هجرت پيامبر به مدينه است و بعد از سوره نازعات نازل شده است.[13]
فضاي نزول
با توجه به اينکه سوره انفطار در اواخر حضور پيامبر در مکه و قبل از هجرت آن حضرت به مدينه نازل شده است و با توجه به وضعيت آن روز که مشرکان به انکار قيامت مي‌پرداختند خداوند متعال در جواب آنها اين سوره را نازل نمود و به برخي از اشراط‌الساعة و سرنوشت افراد مؤمن و کافر و شرايط سخت آن روز اشاره مي‌کند. همچنين با توجه دادن انسان به نعمتهاى وجوديش و شكستن غرورش، انسان را براى معاد آماده مي‌سازد.
ترتيب در مصحف
سوره انفطار هشتادودومين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار مي آيد.[14]
ترتيب بر اساس نزول
سوره انفطار هشتادودومين سوره در ترتيب نزول مي باشد و بعد از سوره نازعات نازل شده است.[15] (لازم به ذکر است اقوال در ترتيب نزول سوره هاي قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلي
چون سوره تکوير در ذكر هول‌ها و خطرهاى روز قيامت بود خداوند سوره انفطار را هم به مثل آن افتتاح نمود تا متّصل به آن شود، اتصال مانند به مانند.
ويژگي
سوره انفطاراز سور مفصلات مي باشد[16] ابن قتيبه مي گويد: ... مفصلات سوره هاي کوچکي هستند که بعد از سور مثاني آمده اند اينکه چرا اين سوره ها را مفصل ناميده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اينکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّ?هِ الرَّحْم?نِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند. [17]
روايتى است كه از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد.[18]
کل سوره انفطار به مبحث قيامت و احوال مؤمنان و کافران در آن روز مي‌پردازد.
[1]قاموس قرآن، ج5، ص 192
[2]تفسير قرآن مهر، ج22، ص: 99
[3]التحرير و التنوير، ج30، ص 150
[4]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 99
[5]التحرير و التنوير، ج30، ص 150
[6]الكشف و البيان، ج10، ص145
[7]همان
[8]همان
[9]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 100
[10]تفسير نمونه، ج26، ص 206
[11]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج26، ص 343-342
[12]همان، ص 342
[13]حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه‌اول، ص 33
[14]تفسير قرآن مهر، ج22، ص 99
[15]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص 136
[16]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص313
[17]جامع البيان فى تفسير القرآن، ج1، ص 34
[18]همان