سوره قيامت
قيامت به معنى برخاستن، و يوم القيامة به معنى روز برخاستن از قبرها و روز زنده شدن است.[1]
مفهوم کلي سوره
رستاخيز و احوال نيكوكاران و بدكاران؛
خودآگاهى انسان؛
برخى مراحل جمع قرآن؛
برخى مراحل خلقت انسان.[2]
اسامي سوره
قيامت، لا أقسم.[3]
علت نام‌گذاري
تعداد آيات
سوره قيامت چهل آيه دارد.[6]
تعداد کلمات
سوره قيامت صدونودونه کلمه دارد.[7] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره هاي قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره قيامت ششصدوپنجاه‌ودو حرف دارد.[8] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره هاي قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
مهم‌ترين هدف سوره قيامت، بيان مسأله رستاخيز و حوادث هولناك آن است.[9]
محتوا و موضوعات
همانگونه كه از نام سوره قيامت پيدا است مباحث آن بر محور مسائل مربوط به معاد و روز قيامت دور مى‌زند، جز چند آيه كه درباره قرآن مجيد و مكذبين به آن سخن مى‌گويد، و اما بحثهايى كه در مورد قيامت در اين سوره آمده روي هم رفته در چهار محور است.
مسائل مربوط به اشراطالساعة (حوادث عجيب و بسيار هول‌انگيزى كه در پايان اين جهان و آغاز قيامت روى مى‌دهد)؛
مسائل مربوط به وضع حال نيكوكاران و بدكاران در آن روز؛
مسائل مربوط به لحظات پر اضطراب مرگ و انتقال از اين جهان به جهان ديگر؛
بحثهاى مربوط به هدف آفرينش انسان و رابطه آن با مساله معاد.[10]
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله روايت نموده كه هر كه سوره قيامت را قرائت كند من و جبرئيل براى او در روز قيامت گواهى مي‌دهيم كه او ايمان به روز قيامت داشته، و در آن روز در حالى كه چهره‌اش بر افروختگى و زيبايى بر صورتهاى مردم دارد، مي‌آيد.
ابو بصير از حضرت صادق عليه‌السلام روايت نموده كه فرمود: «هر كه قرائت سوره لا أقسم را ادامه دهد و عمل نيز عمل کند خداوند آن را در روز قيامت با او در قبرش برانگيزد در بهترين و زيباترين صورتها كه او را بشارت داده و بخندد در روى او تا از صراط و ميزان بگذرد».[11]
در تفسير برهان از حضرت صادق عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: «قرائت سوره قيامت خشوع آورده و جلب عفّت و مصونيت مي‌کند و هر كه آن را قرائت كند از سلطانى نترسد و در شب و روز به اذن خداي متعال محفوظ مي ماند وقتى آن را قرائت كند».[12]
محل نزول
سوره قيامت در مكه بر پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله نازل شده است.[13]
زمان نزول
تاريخ نزول سوره قيامت ما بين هجرت مسلمين به حبشه و اسراء است، و بعد از سوره قارعه نازل شده است.[14]
فضاي نزول
از آيات اول و آخر سوره قيامت معلوم مى‌شود كه اين سوره در فضاي انکار مشرکين نسبت به قيامت و معاد و به جهت جواب دادن به منكرين معاد بوده است زيرا که سخن خداوند در اين سوره از قيامت است و جواب منكر آن كه در اثر استكبار و آلوده بودن به نفسانيات آن را انكار مى‌كند، حتي خداوند مقدارى از حالات قيامت را نقل مى‌کند تا مستمع بيشتر در فضا قرار بگيرد و بداند رفتن به سوى خدا با مرگ آغاز مى‌گردد، در آخر هم با تذكر اين مطلب كه آفريننده انسان به اعاده او تواناست مطالب سوره به انجام مي‌رسد.[15]
ترتيب در مصحف
سوره قيامت هفتادوپنجمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار مي آيد.[16]
ترتيب بر اساس نزول
سوره قيامت سى و يکمين سوره در ترتيب نزول مي باشد و بعد از سوره قارعه نازل شده است.[17] (لازم به ذکر است اقوال در تت سوره هاي قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلي
چون خداوند سبحان سوره مدثّر را به ذكر قيامت پايان داد و اينكه كافر ايمان به آن نمي آورد سوره قيامت را به ذكر قيامت و احوال آن افتتاح نموده است.[18]
ويژگي
سوره قيامت از سور مفصلات مي باشد[19] ابن قتيبه مي گويد: ... مفصلات سوره هاي کوچکي هستند که بعد از سور مثاني آمده اند اينکه چرا اين سوره ها را مفصل ناميده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اينکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّ?هِ الرَّحْم?نِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند. [20]
روايتى است كه از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد.[21]
سوره قيامت با قسم به روز قيامت آغاز شده ات و اکثر آيات آن در مورد مسأله قيامت کبري مي‌باشد.
[1]قاموس قرآن، ج6، ص53
[2]تفسير قرآن مهر، ج21، ص: 339
[3]همان، ص341
[4]همان
[5]همانند روايتي از امام صادق عليه السلام در مجمع‌البيان في تفسير القرآن، ج10، ص594
[6]الكشف و البيان، ج10، ص 81
[7]همان
[8]همان
[9]تفسير قرآن مهر، ج21، ص341
[10]تفسير نمونه، ج25، ص271
[11]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج26، ص91-90
[12]همان، پاورقي
[13]همان، ص 90
[14]حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه‌اول، ص31
[15]تفسير احسن‌الحديث، ج11، ص444 با تغيير و تصرف
[16]تفسير قرآن مهر، ج21، ص341
[17]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص 136
[18]ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج26، ص91
[19]التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص313
[20]جامع البيان فى تفسير القرآن، ج1، ص 34
[21]همان