إن نافية.مجمع البحرين ، جلد6 ، صفحه208
إِنْ: (بكسر الف) بر چهار وجه باشد: 1 - حرف شرط كه دو (شرط و جزاء) را جزم دهد، مثل « إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ» . 2 - مخفّف از ثقيله و اكثرا در جوابش لام مفتوح مييايد. مثل « إِنْ كٰانَ وَعْدُ رَبِّنٰا لَمَفْعُولاً» . 3 - حرف نفى و بيشتر در جوابش الاّ مىآيد مثل « إِنِ اَلْكٰافِرُونَ إِلاّٰ فِي غُرُورٍ ... إِنْ أَرَدْنٰا إِلاَّ اَلْحُسْنىٰ» در قاموس گويد: اينكه گفتهاند در جوابش هميشه الاّ و يا لمّا مىآيد مثل « إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمّٰا عَلَيْهٰا حٰافِظٌ» مردود است زيرا در قرآن مجيد آمده « إِنْ عِنْدَكُمْ مِنْ سُلْطٰانٍ» يونس: 68 « إِنْ أَدْرِي أَ قَرِيبٌ مٰا تُوعَدُونَ» . 4 - تأكيد نفى مثل: ما ان يخرج زيد.قاموس قرآن ، جلد1 ، صفحه128
لفظ «إِنْ» بر چهار وجه به كار مىرود، اوّل - براى شرط مثل آيۀ(إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبٰادُكَ 118 /مائده) (اگر عذابشان كنى، بندگان تواند). دوم - إن مخففه از مثقله كه لازمۀ آن در جملات، حرف(ل) بر سر فعل بعد از آن است مانند آيۀ(إِنْ كٰادَ لَيُضِلُّنٰا - 42 /فرقان). سوّم - إن نافيه كه بيشتر در جملات با - إلاّ - همراه است مانند آيۀ(إِنْ نَظُنُّ إِلاّٰ ظَنًّا - 32 /جائيه) يا آيه(إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ قَوْلُ اَلْبَشَرِ - 25 /مدّثر) و آيه(إِنْ نَقُولُ إِلاَّ اِعْتَرٰاكَ بَعْضُ آلِهَتِنٰا بِسُوءٍ - 54 /هود). (كه هرگاه لفظ - إن - و إلاّ - از جمله برداشته شود جملهاى مثبت و برخلاف جملۀ منفى اوّل حاصل مىشود). چهارم - إن مؤكّده، براى نفى فعل جمله مانند - ما إن يخرج زيد(يعنى بطور قطع زيد خارج نشده است.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد1 ، صفحه211
«إِنْ» على أربعة أوجه: للشرط نحو: إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبٰادُكَ [المائدة/ 118]، و المخفّفة من الثقيلة و يلزمها اللام نحو: إِنْ كٰادَ لَيُضِلُّنٰا [الفرقان/ 42]، و النافية، و أكثر ما يجيء يتعقّبه «إلا»، نحو: إِنْ نَظُنُّ إِلاّٰ ظَنًّا [الجاثية/ 32]، إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ قَوْلُ اَلْبَشَرِ [المدثر/ 25]، إِنْ نَقُولُ إِلاَّ اِعْتَرٰاكَ بَعْضُ آلِهَتِنٰا بِسُوءٍ [هود/ 54]. و المؤكّدة ل«ما» النافية، نحو: ما إن يخرج زيد.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه93