أربَد بن ربیعه

ابوحزاز اربد بن ربیعه(اربد بن قیس) بن جزء كلابى، از سران بنى عامر .

اربَد بن ربیعه، سخاوتمند ، شاعر و جنگ جويى شجاع بود. وى را برادر مادرى لبيد (لبید بن ربیعه)، شاعر معروف دانسته اند. اربد، پيامبر صلى الله عليه و آله را ديدار كرد ولى به بحث و جدل با ايشان پرداخت و براى مسلمان شدن خود شرايطى قرار داد كه پيامبر آن را نپذيرفت؛ از اين رو با هم دستى عامر بن طفيل درصدد سوء قصد به جان پيامبر صلى الله عليه و آله بر آمد كه ناكام ماند و با نفرين پيامبر بر اثر صاعقه مرد.

اربد بن ربیعه در شأن نزول:

1. در سال نهم يا دهم هجرى، اربد بن ربیعه همراه گروهى از سران بنى عامر از جمله عامر بن طفيل براى ديدار با رسول خدا صلی الله علیه و آله به مدينه رفت و چون پيامبر خواسته هاى آنان را در مقابل اسلام آوردن نپذيرفت، به پيشنهاد عامر قصد كرد پيامبر صلی الله علیه و آله را بكشد. عامر با مشغول كردن پيامبر صلی الله علیه و آله به صحبت، اين فرصت را به اربد داد تا از پشت سر، پيامبر صلی الله علیه و آله را به قتل برساند؛ ولى هنگامى كه دست به شمشير برد، دستش از حركت بازماند و قادر به انجام قصد سوء خود نشد. وى در پى نكوهش عامر بدو گفت: دو بار دست به قبضه شمشير بردم؛ بار اوّل ديوارى آهنين در برابرم قرار گرفت و بار دوم، تو را در مقابل خود مشاهده كردم و از پيامبر صلی الله علیه و آله اثرى نديدم. به گفته برخى مفسران آيات 10- 11 سوره رعد در پى اين ماجرا نازل شد و پيامبر صلی الله علیه و آله را از توطئه آن ها آگاه ساخت: « سَواءٌ مِنكُم مَن اسَرَّ القَولَ و مَن جَهَرَ بِهِ و مَن هُوَ مُستَخفٍ بِالَّيلِ و سارِبٌ بِالنَّهار لَهُ مُعَقّبتٌ مِن بَينِ يَدَيهِ و مِن خَلفِهِ يَحفَظونَهُ مِن امرِ اللَّهِ ». آيه 14 سوره رعد نيز نازل شد: « لَهُ دَعوَةُ الحَقّ والَّذينَ يَدعونَ مِن دونِهِ لايَستَجيبونَ لَهُم بِشَى ءٍ الّا كَبسِطِ كَفَّيهِ الَى الماءِ لِيَبلُغَ فاهُ و ما هُوَ بِبلِغِهِ و ما دُعاءُ الكفِرينَ الّا فى ضَلال ». با اين همه، علّامه طباطبايى داستان پيش گفته را در ذيل آيات نمى پذيرد. به اعتقاد وى، اولًا سياق آيات نشانگر مكّى بودن آن ها است و ثانياً اين داستان با سياق آيات هماهنگى ندارد.

2. برخى از مفسران، نزول آيه 13 سوره رعد را پس از نابودى اربد و اشاره به آن دانسته اند :

«... وَ يُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَيُصِيبُ بِها مَنْ يَشاءُ وَ هُمْ يُجادِلُونَ فِي اللَّهِ وَ هُوَ شَدِيدُ الْمِحالِ »

به گفته طبرى، اربد به سوى عَذْبَه (منطقه اى نزديك بصره) حركت كرد تا براى نبرد با مسلمانان سپاهى فراهم آورد؛ ولى هنگامى كه به منطقه رَقَمْ (محلى در مدينه) رسيد، صاعقه اى بر سر او فرود آمد و او را كشت. ابن هشام كشته شدن او را پس از اهانت به ساحت مقدس پروردگار و در حالى كه براى فروش شتر خود بيرون رفته بود، و ابوالفرج اصفهانى پس از شنيدن آياتى از سوره الرحمن از زبان برادرش لبيد و اهانت به پروردگار دانسته اند.

3. در نقل ديگرى آمده است: در پى پرسش اربد از پيامبر صلی الله علیه و آله درباره حقيقت خداوند و اين كه آيا خدا از جنس طلا، نقره، آهن و يا چوب است، سوره اخلاص بر پيامبر صلی الله علیه و آله فرو فرستاده شد

منبع: دائرة المعارف قرآن کریم، ج2، ص449 ؛( با اندکی تصرف)