رود

نَهر (بر وزن فَلْس و فَرَس) است(وزن دوّم افصح و مطابق قرآن مجيد است). طبرسى و راغب آنرا به رود معنى كرده اند نه آب جارى، عبارت مجمع البیان چنين است: «النّهر: المجرى الواسع من مجارى الماء» و راغب گويد: «النّهر مجرى الماء الفائض» در قاموس گويد «النّهر مجرى الماء». ولى در مصباح و اقرب الموارد آنرا آب جارى وسيع گفته و اطلاق آنرا بر رودخانه مجاز دانسته اند امّا قول اوّل با معناى اوّلى كه وسعت و اتساع است بهتر مي سازد.

استعمال قرآن كريم در معناى رود صريح است مثل: «وَ فَجَّرْنا خِلالَهُما نَهَراً»[1] ، «وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ»[2] ، «فَتُفَجِّرَ الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجِيراً»[3] (تفجير و شكافتن راجع به رود است نه آب جارى)

على هذا اطلاق آن در آياتى نظير:«جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ»[4] به طور مجاز است زيرا آب جارى مي شود نه نهر.

نَهْر (بر وزن فَلْس) در قرآن مجيد نيامده است بلكه بر وزن فَرَس و جمع آن فقط أنهار آمده است. در قرآن مجيد در صفت بهشت مكرّر آمده «تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ» ظاهرا مراد از انهار فقط نهر آب نيست بلكه نهرهائى از آب تغيير ناپذير، از شير هميشه تازه، از شراب لذيذ و از عسل صاف چنانكه در سوره محمد آيه 15 آمده است.

منبع: قاموس قرآن، ج 7، ص116 ؛ با تصرف

[1]کهف/33

[2]بقره/74

[3]اسراء/91

[4]بقره/25