خورشيد

خورشيد، ستاره اى است كه جاذبه گرانشى (گرانش) آن اجرام منظومه شمسى را بر مدارات شان نگاه مى دارد. نزديك ترين ثوابت به زمين است و اشعه آن، منبع حرارت، نور، موادّ غذايى، سوخت و قدرت است .

حركتهاى خورشيد:

قرآن در آيات متعددى به حركتهاى خورشيد اشاره كرده كه بر خلاف تصورات رايجِ در عصر نزول بوده و امروزه آن حركات ثبت شده است.

الف. برخى مفسران از آيه «الشَّمسُ تَجرى لِمُستَقَرّ لَهَا» (يس/ 36، 38) حركت انتقالى مستقيم خورشيد در درون كهكشان راه شيرى، يعنى حركت طولى خورشيد به سمت معين يا ستاره اى دور دست را استفاده كرده اند. در اين تفسير «لام» به معناى «الى» و «مستقر» اسم مكان است [1] و مفسران و صاحب نظران متعددى آن را از قرآن برداشت كرده اند[2] و برخى آن را اعجاز علمى قرآن مى دانند.

ب. از همين آيه حركت وضعى خورشيد نيز استفاده شده است؛ يعنى خورشيد در قرارگاهى معين به دور خود مى چرخد. اين برداشت مبتنى بر اين است كه «لام» به معناى «فى» باشد.[3]

ج. درون خورشيد دائماً انفجارهايى هسته اى صورت مى گيرد تا انرژى، نور و گرما توليد كند؛ اين انفجارها باعث زير و رو شدن مواد مذاب داخل خورشيد مى گردد كه گاهى تا كيلومترها پرتاب مى شود.[4] شايد بتوان از تعبير «تجرى» در آيه 38 يس/ 36 كه به معناى جريان داشتن و متفاوت با «تحرك» است استفاده كرد كه خورشيد نه تنها حركت مى كند، بلكه جريان هم دارد؛ يعنى همچون آب در حال حركت زير و رو مى شود. اين برداشت از آيه را كه مورد تأييد كشفيات علمى نيز هست مى توان يكى از موارد اعجاز علمى قرآن به شمار آورد[5] ؛ ولى بايد توجه داشت كه اشارات قرآن به حركتهاى خورشيد گرچه نوعى رازگويى علمى است؛ امّا در بخشى كه قبلًا از كتاب مقدس گزارش شد، يعنى حركت انتقالى دَوَرانى خورشيد، اعجاز علمى نيست و تنها در بخشهايى كه بر خلاف هيئت بطلميوسى رايج در زمان نزول، بيان شده، (مانند حركت انتقالى مستقيم، حركت وضعى، حركت تا زمان معين و حركت درونى خورشيد) اگر به قطعيت برسد، اعجاز علمى قرآن است.[6]

د. نيز از آيه «فى فَلَكٍ يَسبَحون» (يس/ 36، 40؛ انبيا/ 21، 3) حركت انتقالى دَوَرانى خورشيد به همراه منظومه شمسى، يعنى حركت دَوَرانى خورشيد در مدار خود كه به دور ستاره اى خاص يا به دور مركز كهكشان است يا به همراه كهكشان راه شيرى است كه به دور خود مى چرخد استفاده شده است [7] ، چون «فَلَك» بر مجراى كرات آسمانى [8] يا مسير دَوَرانى آنها اطلاق مى شود.[9] البته اين مطلب قرآن (حركت خورشيد بر مدار) بر خلاف ديدگاه هيئت بَطلَميوسى است كه در عصر نزول در محافل علمى رايج بوده و تا 17 قرن بر فكر بشر سايه افكنده بود. براساس هيئت قديم، افلاك حركت مى كنند و ستارگان در فلك ثابت هستند؛ ولى از آيه استفاده مى شود كه خورشيد حركت دَوَرانى دارد و در مدارى شناور است.[10]

ه. از آيه شريفه «كُلٌّ يَجرى لِاجَلٍ مُسَمًّى» (رعد/ 13، 2) نيز استفاده شده كه حيات خورشيد تا زمان معينى ادامه دارد. اين آيه بر اين نظريه علمى تطبيق داده شده [11] كه خورشيد بر اثر انفجارهاى هسته اى و سوخت مواد درونى آن، تا چند ميليارد سال ديگر عمرش به پايان مى رسد.[12]

منابع:

برگزيده فرهنگ قرآن، ج 2، ص336

دائرة المعارف قرآن كريم، ج 3، صص601-602

[1] . مطالب شگفت انگيز قرآن، ص 25- 26؛ الميزان، ج 17، ص 89؛ نمونه، ج 18، ص 382

[2] . دانش عصر فضا، ص 25- 36؛ الجواهر، مج 9، ج 17، ص 144، 167- 172؛ قرآن و آخرين پديده هاى علمى، ص 131

[3] . القرآن و العلم، ص 35- 36؛ پيشگوئى هاى علمى قرآن، ص 34

[4] . فيزيك نوين، ص 20؛ مجله اطلاعات علمى، ش 193

[5] . پژوهشى در اعجاز علمى، ج 1، ص 168

[6] . همان، ص 169

[7] . نمونه، ج 18، ص 386- 389؛ دانش عصر فضا، ص 26- 36

[8] . مفردات ص 645،« فلك»

[9] . نمونه، ج 18، ص 387

[10] . مقايسه اى ميان تورات، انجيل، قرآن و علم، ص 215- 216؛ دانش عصر فضا، ص 26؛ معارف قرآن، ص 252

[11] . دانش عصر فضا، ص 37

[12] . فيزيك نوين، ص 20- 21