پهلو

جَنب، به معنای پهلو و طرف است. به هر دو طرف سينه و شكم از زير بغل تا بالاى استخوان ران، پهلو[1] و در عربى «جَنْب » گويند. اين واژه در اصل به معناى كناره و نواحى اشيا بوده، از آن جهت كه پهلو كناره بدن است به اين نام خوانده مى شود.[2] البته برخى معناى اصلى جنب را پهلو و ناحيه و كناره را مجاز دانسته اند[3] ؛ اما با توجه به كاربردهاى متفاوت اين ماده و مشتقاتش مانند دورى گزيدن و به كنار نهادن (ابراهيم/35؛ زمر/17؛ اعلى/11؛ ليل/17)، طرف و جانب (اسراء/68؛ مريم/52) و دورى (نساء/36؛ قصص/11) به نظر مى رسد معناى اصلى اين ماده، ميل و انحراف و به كنار نهادن باشد و بدين صورت جنب بر اجسام خارجى و بسيار نزديك به انسان يا هر جسم ديگر دلالت خواهد داشت [4] ، بر اين اساس پهلو يا به طور مجاز و بنابر علاقه مجاورت، جنب ناميده شده يا همچون واژه «تحت» تلقى شده است. واژه «تحت» نيز معناى مجاورت خارجى مى دهد؛ حال آنكه در آيه «تَجرى مِن تَحتِهَا الانهار» بر جريان رودها در بهشت و نه خارج از آن دلالت دارد؛ به عبارتى بايد براى بدن مركزى قائل شد كه پهلوها كناره هاى راست و چپ آن هستند.[5]

منابع:

دائرة المعارف قرآن كريم، ج 6، ص547

قاموس قرآن، ج 2، ص53

[1] . لغت نامه، ج 4، ص 5085،« پهلو»

[2]. ترتيب العين، ج 6، ص 146؛ لسان العرب، ج 1، ص 275؛ مجمع البحرين، ج 1، ص 405،« جنب»

[3]. مفردات، ص 205،« جنب»

[4]. التحقيق، ج 2، ص 114،« جنب»

[5]. همان، ص 116