تختهای مزین و آراسته شده

تخت: وسيله اى براى نشستن و نماد قدرت و دارايى.

واژگان «ارائك»، «سُرُر»، «عرش» و «كرسى» شناساى تخت در قرآنند.

«ارائك» جمع اريكه به معناى تختى است كه در حجله نهاده باشند.[1] برخى اصل در معناى «ا- ر- ك» را آرامش و رفع اضطراب دانسته و گفته اند: اريكه چيزى است كه به آرامش متصف است و از همين رو به هر آنچه براى اقامت و راحتى عروس مهيا گشته، اريكه مى گويند.[2] بيشتر واژه شناسان «اريكه» را بر حسب قاعده، عربى و مشتق از «ارك»[3] ، بعضى به احتمال برگرفته از ريشه اى ايرانى [4] و برخى نيز داراى معناى مشتركى در عربى و فارسى دانسته اند.[5] ارائك در قرآن 5 بار درباره تختهاى بهشتى به كار رفته است.

تختهاى بهشتى:

قرآن از تختهاى بهشتى با واژگان «ارائك» و «سُرُر» ياد كرده است. گرچه در اين آيات، بيشتر وصف بهشتيان تخت نشين مورد توجه است، اما به گونه اى مى توان ويژگيهاى تختها را نيز به دست آورد؛

1. بلند و گرانبها: «فِيها سُرُرٌ مَرفوعَه» (غاشيه/ 88، 13)؛ به نقل ابن عباس اين تختهاى بلند چنان است كه وقتى صاحبان آنها اراده نشستن بر آن كنند فرود مى آيد و پس از نشستن به حال نخست باز مى گردد.[6] اين احتمال نيز وجود دارد كه وصف «مَرفوعَه» اشاره به گرانبها بودن اين تختهاست و برخى نيز آنها را از قطعات طلا و مزين به زبرجد و ياقوت شمرده اند[7] ؛ همچنين در تفسير آيه «عَلى سُرُرٍ مَوضونَه» (واقعه/ 56، 15) تختهاى بهشتى به هم پيوسته و داراى بافت مخصوصى از مرواريد و ياقوت [8] معرفى شده اند.

2. روبروى هم: «ونَزَعنا ما فى صُدورِهِم مِن غِلٍّ اخوانًا عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلين» (حجر/ 15، 47)؛ از رسول خدا صلى الله عليه و آله در تفسير «عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلين» نقل شده كه هيچ كس پشت سر ديگرى را نمى نگرد.[9] برخى اين روايت را كنايه از آن دانسته اند كه در آنجا در پى عيبجويى از يكديگر نيستند، چون كينه ها از دلشان بيرون رفته است.[10]

3. چشم انداز زيبا: «انَّ الابرارَ لَفى نَعيم*عَلَى الارائكِ يَنظُرون» (مطفّفين/ 83، 22- 23)؛ بهشتيان بر تختها نشسته و از نگاه به مناظر زيبا و نعمتها لذت مى برند[11] و نيز در حالى كه بر تختها نشسته اند به عذابهاى دردناكى كه كافران مغرور و خودخواه در نهايت ذلت و زبونى به آن گرفتارند مى نگرند[12] : «فَاليَومَ الَّذينَ ءامَنوا مِنَ الكُفّارِ يَضحَكون*عَلَى الارائكِ يَنظُرون». (مطفّفين/ 83، 34- 35)

4. در كنار يكديگر: «مُتَّكِئينَ عَلى سُرُرٍ مَصفوفَةٍ» (طور/ 52، 20)؛ تختها در كنار يكديگر به طور منظم چيده شده اند.

از مجموع آيات استفاده مى شود كه تختهاى بهشتى با اين ويژگيها به تقواپيشگان، مؤمنان صالح، بندگان مخلص، مقربان و ابرار اختصاص دارد.

منبع: دائرة المعارف قرآن كريم، ج 7، صص362 و 365-366

[1] . مقاييس اللغه، ج 1، ص 84؛ الصحاح، ج 4، ص 1572؛ لسان العرب، ج 1، ص 122،« ارك»

[2] . التحقيق، ج 1، ص 71،« ارك»

[3] . مفردات، ص 73؛ لسان العرب، ج 1، ص 122؛ تاج العروس، ج 13، ص 505،« ارك»

[4] . واژه هاى دخيل، ص 110،« ارك»

[5] . لغت نامه، ج 4، ص 5685،« تخت»

[6] . مجمع البيان، ج 10، ص 727؛ كشف الاسرار، ج 10، ص 471؛ غرائب القرآن، ج 6، ص 490

[7] . كشف الاسرار، ج 10، ص 471؛ مجمالبيان، ج 10، ص 727

[8] . جامع البيان، ج 27، ص 223- 224

[9] . همان، ج 27، ص 225؛ البرهان، ج 3، ص 374

[10] . الميزان، ج 12، ص 177

[11] . جامع البيان، ج 30، ص 130

[12] . همان، ص 138