مجسمه ها

تَماثیل: مجسمه ها، عکسها.

تماثيل جمع تمثال هم به معنى نقش و عكس آمده، و هم مجسمه، در آیه «يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ مَحارِيبَ وَ تَماثِيلَ وَ جِفانٍ كَالْجَوابِ وَ قُدُورٍ راسِياتٍ»[1] در اينكه اين مجسمه ها يا نقش ها صورتهاى چه موجوداتى بودند، و به چه منظور سليمان دستور تهيه آنها را مى داد تفسيرهاى مختلفى شده است: ممكن است اينها جنبه تزيينى داشته، همانگونه كه در بناهاى مهم قديم بلكه جديد ما نيز ديده مى شود. و يا براى افزودن ابهت به تشكيلات او بوده است، چرا كه نقش پاره اى از حيوانات چون شير در افكار بسيارى از مردم ابهت آفرين است.

آيا مجسمه سازى موجودات ذى روح در شريعت سليمان ع مجاز بوده، هر چند در اسلام ممنوع است؟ يا اينكه مجسمه هايى كه براى سليمان مى ساختند از جنس غير ذى روح بوده مانند تمثالهاى درختان و كوه ها و خورشيد و ماه و ستارگان؟ و يا فقط براى او نقش و نگار بر ديوارها مى زدند كه در ظريف كاريهاى آثار باستانى بسيار ديده مى شود و مى دانيم نقش و نگار هر چه باشد، بر خلاف مجسمه حرام نيست. همه اينها محتمل است چرا كه ممكن است تحريم مجسمه سازى در اسلام به منظور مبارزه شديد با مساله بت پرستى و ريشه كن كردن آن بوده و اين ضرورت در زمان سليمان تا اين اندازه وجود نداشته و اين حكم در شريعت او نبوده است.

ولى در روايتى كه از امام صادق ع در تفسير اين آيه نقل شده چنين مى خوانيم: و اللَّه ما هى تماثيل الرجال و النساء و لكنها الشجر و شبهه: ب خدا سوگند تمثالهاى مورد در خواست سليمان مجسمه مردان و زنان نبوده بلكه تمثال درخت و مانند آن بوده است. مطابق اين روايت مجسمه سازى ذيروح در شريعت وى نيز حرام بوده.

در آیه «إِذْ قالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ ما هذِهِ التَّماثِيلُ الَّتِي أَنْتُمْ لَها عاكِفُونَ»[2] نیز تعبیر تماثیل(مجسمه ها، عکسها) که مورد پرستش قوم ابراهیم(ع) بودند آمده است.

منبع: تفسير نمونه، ج 18، ص39 ؛ با تصرف

[1]سبأ: آیه13

[2]انبیاء: آیه52