انَس بن نَضْر

انَس بن نَضْر: از شهداى احُد.

انس بن نضر بن ضمضم بن زيد انصارى خزرجى از بنى نجار، عموى انس بن مالك خادم رسول خدا صلى الله عليه و آله [1] است. وى از ياران وفادار پيامبر صلى الله عليه و آله به شمار مى رفت و از اينكه در جنگ بدر موفق به حضور در كنار آن حضرت نشد تأسف مى خورد و با خدا پيمان بست كه اگر جنگ ديگرى رخ دهد در كنار پيامبر صلى الله عليه و آله جانانه مبارزه كند.[2]

انس در جنگ احد حضور يافت و پس از شايعه كشته شدن رسول خدا صلى الله عليه و آله- كه برخى از مسلمانان روحيه خود را باختند- وى از معدود كسانى بود كه ديگران را به مقاومت و مبارزه فرا مى خواند. انس به عمر و طلحه و گروهى از مهاجران و انصار كه حيرت زده دست از جنگ كشيده بودند خطاب كرد: چرا نشسته ايد؟ گفتند: رسول خدا صلى الله عليه و آله كشته شد. گفت: پس از او زندگى چه ارزشى دارد؟ برخيزيد و در همان راهى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله از دنيا رفت كشته شويد.[3] سپس گفت: پروردگارا! من از گفته هايشان از پيشگاه تو عذر مى خواهم و از اعمال آنان برائت مى جويم.

آنگاه به دشمن هجوم برد و به دست سفيان بن عويف به شهادت رسيد. مشركان بدنش را مثله كردند.

گفته اند كه وى در اين نبرد بيش از 80 زخم برداشت و تنها در صورت او 70 جراحت ديده مى شد.[4] ممكن است اين عدد كنايه از جراحتهاى فراوان باشد، به گونه اى كه خواهرش، از روى انگشت [5] يا دندانهاى ثنايا[6] يا لباسش وى را شناخت.[7]

انس در شأن نزول:

1. بنا به نقل سدّى، پس از شايعه كشته شدن پيامبر در جنگ احد، بسيارى انگيزه نبرد را از دست دادند و برخى در پى گرفتن امان از ابوسفيان برآمدند. انس بن نضر خود را از آنها بيگانه دانست به آنها گفت: «اگر محمد كشته شده خداى او زنده است، پس بجنگيد براى آنچه پيامبر جنگيد». سپس شمشير خود را به قدرت در دست گرفت و به نبرد خود ادامه داد تا به شهادت رسيد. آنگاه آيه «و ما مُحَمَّدٌ الّا رَسولٌ قَد خَلَت ...»[8] در اين باره نازل شد.[9] بلنسى مراد از «شاكرين» در ادامه آيه را انس بن نضر و امثال او دانسته كه از صحنه نبرد فرار نكردند و به شهادت رسيدند.[10]

2. براساس رواياتى از انس بن مالك (پسر برادر أنس) آيه 23 سوره احزاب در مورد او[11] و ديگر همراهان شهيدش [12] فرود آمد كه عهد كرده بودند پس از بدر، در جنگهاى پيامبر حضور داشته باشند: «مِنَ المُؤمِنينَ رِجالٌ صَدَقوا ما عهَدُوا اللَّهَ عَلَيهِ فَمِنهُم مَن قَضى نَحبَهُ و مِنهُم مَن يَنتَظِرُ و ما بَدَّلوا تَبديلا»[13]

منبع: دائرة المعارف قرآن كريم، ج 4، صص512-513

[1]. انساب الاشراف، ج 1، ص 406؛ السيرةالنبويه، ج 3، ص 125؛ الاستيعاب، ج 1، ص 198

[2]. مسند احمد، ج 4، ص 47؛ مجمع البيان، ج 8، ص 549؛ تفسير ابن كثير، ج 3، ص 484

[3]. السيرة النبويه، ج 3، ص 83؛ جامع البيان، مج 3، ج 4، ص 150

[4]. المغازى، ج 1، ص 280، 307؛ جامع البيان، مج 3، ج 4، ص 149؛ الاستيعاب، ج 1، ص 198

[5]. مسند احمد، ج 4، ص 47؛ تفسير ابن كثير، ج 3، ص 484

[6]. المغازى، ج 1، ص 280

[7]. المغازى، ج 1، ص 280؛ الاستيعاب، ج 1، ص 198

[8]آل عمران: آیه144

[9]. جامع البيان، مج 3، ج 4، ص 149؛ درالمنثور، ج 2، ص 335؛ الميزان، ج 4، ص 67

[10]. مبهمات القرآن، ج 1، ص 308

[11]. صحيح البخارى، ج 6، ص 26؛ اسباب النزول، ص 295- 996؛ الجامع لاحكام القرآن، ج 14، ص 104

[12]. مسند احمد، ج 4، ص 47؛ جامع البيان، مج 11، ج 21، ص 177؛ مجمع البيان، ج 8، ص 549

[13]از مؤمنان، مردانى اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند. برخى از آنان به شهادت رسيدند و بعضى ديگر در انتظارند و در پيمان خود تغييرى ندادند. احزاب: آیه23