ذو القربی

ذو القربي: «ذي» به معناي دارنده و «قربي» به معناي نزديكي است؛ ذوي القربي يعني كساني كه داراي نزديكي هستند و آنها خويشاوندان نسبي و ارحام‌اند.

در قرآن کریم، مودت و محبت به خویشاوندان پیامبر اسلام(ص) به عنوان اجر رسالت آن حضرت، بیان شده است؛ «... قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛ بگو: از شما [در برابر ابلاغ رسالتم ] هيچ پاداشى جز مودّت نزديكان [يعنى اهل بيتم ] را نمى خواهم و هر كس كار نيكى كند، بر نيكى اش مى افزاييم؛ يقيناً خدا بسيار آمرزنده و عطاكننده پاداش فراوان در برابر عمل اندك است.»[1] بدیهی است که منظور از «القربی» در این آیه، هر نوع خویشاوندی و حتی تمامی خویشاوندان نسبی و سببی پیامبر نیستند، بلکه گروه خاصی مورد نظرند که با محبت و پیروی از آنها، هدف رسالت –که همانا رسیدن به کمال انسانی و بار یافتن به مقام عبودیت و تقرب به خداست- تحقق یابد و این ویژگی فقط مخصوص اهل بیت(علیهم السلام) است که به حکم «آیه تطهیر» یعنی آیه سی و سوم سوره احزاب، از هر ناپاکی و پلیدی به دورند و «معصوم» خوانده می شوند؛ چنان که هنگام نزول این آیه از پیامبر پرسیده شد: «یا رسول الله اینان کیستند که خدا ما را به مودت آنها امر کرده است»؟ حضرت فرمودند: «علی، فاطمه و فرزندان آنها هستند».[2] اما همسران پیامبر و دیگر خویشاوندان و فرزندان ایشان –اگر چه احترامشان لازم است- ولی چون از تطهیر خاص الهی و عصمت کامل برخوردار نیستند، پیروی و محبتشان ضامن سعادت ما نخواهد بود.

كلمه «قُرْبي» در قرآن، شانزده بار به كار رفته که پانزده مورد آن به معناي قرابت رحمي و معنوي است نه نزديكي مكاني.

منبع: تفسیر تسنيم، ج9، ص80 و ج18، ص623؛ با اندکی تصرف

[1] . شوری: آیه23

[2] . مجمع البیان، تفسیر کشاف و تفسیر بیضاوی؛ ذیل آیه 23 شوری.