اصحاب أیکه

مراد از اصحاب إیکه قوم حضرت شعیب هستند. قرآن کریم در سوره حجر بعد از ذکر نام دو قوم سرکش (قوم لوط و اصحاب الایکه) از انتقام از آنان و عذابشان سخن می گوید: «... وَ إِنْ كانَ أَصْحابُ الْأَيْكَةِ لَظالِمِينَ فَانْتَقَمْنا مِنْهُمْ وَ إِنَّهُما لَبِإِمامٍ مُبِينٍ»[1]

بسيارى از مفسران و ارباب لغت گفته اند كه «ايكه» به معنى درختان در هم پيچيده و يا بيشه است «و أَصْحابُ الْأَيْكَةِ» همان قوم شعيب اند كه در سرزمينى پر آب و مشجر در ميان حجاز و شام زندگى مى كردند. آنها زندگى مرفه و ثروت فراوانى داشتند و به همين جهت، غرور و غفلت آنها را فرا گرفته بود و مخصوصا دست به كم فروشى و فساد در زمين زده بودند. شعيب آن پيامبر بزرگ، آنها را از اين كارشان بر حذر داشت و دعوت به توحيد و راه حق نمود، اما همانگونه در آيات سوره هود ديديم، آنها تسليم حق نشدند و سرانجام بر اثر مجازات دردناكى نابود گشتند، گرماى شديدى چندين روز پى در پى آنها را فرو گرفت، و در آخرين روز ابر بزرگى در آسمان نمايان شد، آنها به سايه ابر پناه بردند، اما صاعقه اى فرود آمد، و آن بيدادگران را نابود كرد.

شايد تكيه كردن قرآن روى كلمه «أَصْحابُ الْأَيْكَةِ» (صاحبان سرزمينهاى پر درخت) به خاطر اين باشد كه مى خواهد بگويد با اينهمه نعمتى كه به آنها بخشيده بوديم باز بجاى شكران، كفران كردند، و ظلم و ستم بنياد نمودند و صاعقه آنها و درختانشان را از ميان برد.

ضمنا بايد توجه داشت كه جمله «فَانْتَقَمْنا مِنْهُمْ:آنها را مجازات كرديم» ممكن است اشاره هم به قوم لوط باشد و هم اصحاب الايكه، زيرا بلافاصله بعد از اين جمله مى خوانيم، «وَ إِنَّهُما لَبِإِمامٍ مُبِينٍ: سرزمينهاى اين دو بر سر راه شما آشكار است».

در تفسير جمله «إِنَّهُما لَبِإِمامٍ مُبِينٍ» مشهور و معروف همين است كه اشاره به شهر قوم لوط و شهر اصحاب الايكه مى باشد، و كلمه «امام» به معنى راه و جاده است (زيرا از ماده«ام» بى معنى قصد كردن گرفته شده، چون انسان براى رسيدن به مقصد، از راهها عبور مى كند).

اين احتمال را نيز بعضى داده اند كه منظور از«لَبِإِمامٍ مُبِينٍ» همان لوح محفوظ باشد به قرينه آيه 12 سوره يس، ولى اين احتمال بسيار بعيد است، چرا كه قرآن مى خواهد براى مردم درس عبرت بيان كند، و بودن نام اين دو شهر، در لوح محفوظ نمى تواند تاثيرى در عبرت گيرى مردم داشته باشد، در حالى كه بودن اين دو شهر بر سر راه كاروانها و ساير رهگذران مى توانست اثر عميقى در آنها بگذارد، لحظه اى در آنجا درنگ كنند، و بينديشند و دل عبرت بينشان از ديده نظر كند، و اين سرزمين بلا ديده را آينه عبرت داند، گاهى در كنار سرزمين قوم لوط و گاهى در كنار سرزمين اصحاب الايكه».

منبع: تفسير نمونه، ج 11، ص120

[1] ..... اصحاب الايكه (صاحبان سرزمينهاى پر درخت- قوم شعيب) مسلما قوم ستمگرى بودند.ما از آنها انتقام گرفتيم و اين دو (قوم لوط و اصحاب ايكه) شهرهاى ويران شده شان بر سر راه آشكار است! .حجر: آیه78 و 79