اعراف

اعراف جمع عُرْف، مكانهاى بلند و مرتفع را گويند[1] ، از آن جهت كه آشكار و به راحتى قابل رؤيت است، برخلاف مكان پست.[2] به يال اسب و تاج خروس، نيز عرف گفته مى شود، زيرا در قسمت مرتفع بدن آنان قرار دارد.[3] اعراف السحاب نيز به بخشهاى بالايى ابر اطلاق مى گردد.[4] آيات 46- 49 اعراف/ 7 درباره اعراف و اصحاب آن سخن گفته است. به همين مناسبت سوره هفتم قرآن «اعراف» نام گرفته و آيات 13- 15 حديد/ 57 نيز به آن تفسير شده است.

در چيستى اعراف و هويّت اصحاب اعراف، بين مفسران اختلاف نظر وجود دارد، هر چند قدر مسلّم آن است كه مسئله اعراف و اصحاب اعراف به قيامت مربوط مى شود. برخى گفته اند: در آيه 46 اعراف/ 7 چون ابتدا تعبير «حجاب» آمده و سپس اعراف و صفات اصحاب اعراف نام برده شده، معلوم مى شود اعراف بلنديهاى ديوار يا حجابى است كه بين بهشت و دوزخ قرار دارد و بر هر دو طرف مشرف است: «و بَينَهُما حِجابٌ وعَلَى الاعرافِ رِجالٌ يَعرِفونَ كُلًّا بِسيمَهُم ...»[5] ؛ همچنين در آيه 13 حديد/ 57 سخن از ديوارى به ميان آمده كه در قيامت بين مؤمنان و منافقان زده مى شود كه درونش رحمت و برونش عذاب است: «... فَضُرِبَ بَينَهُم بِسورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فيهِ الرَّحمَةُ وظهِرُهُ مِن قِبَلِهِ العَذاب». گفته شده كه اعراف يكى از مقامهاى عالى روحانى است كه از بهشت و دوزخ خارج بوده و بر آن دو احاطه دارد.[6] در برخى تفاسير، كوهها يا تپه هاى فاصل بين بهشت و جهنم است [7] و در روايتى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله اعراف، كوه احد دانسته شده كه بر اثر علاقه پيامبر به آن، در قيامت بين بهشت و جهنم تجسّم مى يابد.[8] از ابن عباس، تفسير اعراف به محل مشرف بر صراط نقل شده است [9] و حسن و زجّاج، بدون توضيحى روشن، اعراف را از ريشه معرفت و شناخت دانسته اند.[10] برخى نيز افزوده اند كه اهل اعراف، كاملان در علم و معرفت اند و طوايف مردم را مى شناسند و بهشتيان و دوزخيان را از يكديگر تشخيص مى دهند[11] ؛ نيز گفته شده كه اعراف و اصحاب اعراف به يك معناست.[12] در روايتى آمده است كه اعراف بزرگوارترين آفريدگان نزد خداوندند.[13] از آيات 46- 51 اعراف/ 7 و 13- 15 حديد/ 57 برمى آيد كه اعراف، حدّ فاصل ميان بهشت و دوزخ است، به گونه اى كه مانعى ميان آن دو محسوب نمى شود و بهشتيان و دوزخيان صداى هم را مى شنوند و با يكديگر گفت وگو مى كنند: «يُنادونَهُم ...» (حديد/ 57، 14) و اصحاب اعراف هر دو گروه را مشاهده و با آنان گفت وگو مى كنند. (اعراف/ 7، 46)

منبع: دائرة المعارف قرآن كريم، ج 3، صص382-383

[1] . لسان العرب، ج 9، ص 156،« عرف»

[2] . التبيان، ج 4، ص 410

[3] . مجمع البيان، ج 4، ص 651؛ مفردات، ص 561،« عرف»

[4] . لسان العرب، ج 9، ص 157،« عرف»

[5] . الميزان، ج 8، ص 121

[6] . التحقيق، ج 8، ص 99،« عرف»؛ الميزان، ج 8، ص 132- 133

[7] . الدرالمنثور، ج 3، ص 461

[8] . تفسير قرطبى، ج 7، ص 136

[9] . التفسير الكبير، ج 14، ص 87

[10] . همان

[11] . العرشيه، ص 90

[12] . اسفار، ج 9، ص 318

[13] . الميزان، ج 8، ص 144