دنيا

دنيا، مؤنّث «أدنى (نزديكتر)» از ريشه «دنو» به معناى «نزديك بودن» است و براى زندگى قبل از مرگ، صفت واقع مى شود در مقابل «آخرت» كه براى زندگى پس از مرگ، صفت واقع مى شود. ابن فارس در تبيين ريشه كلمه «دنيا» مى گويد: دال و نون و واو (دنو)، به معناى نزديكى است، و از همين ريشه است كلمه «دَنىّ» به معناى «نزديك»، از «دَنا يَدنو». و دنيا را به خاطر نزديك بودنش «دنيا» ناميده اند.[1] ساير لغويان نيز اين واژه را همين گونه ريشه يابى و معنا كرده اند.[2]

قرآن كريم، زندگى پيش از مرگ را گاه «زندگى دنيا»[3] مى نامد، مانند: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ.[4] و گاه آن را «زندگى نخست» مى خواند، مانند:«لَهُ الْحَمْدُ فِي الْأُولى وَ الْآخِرَةِ.[5] و گاه با تعبير «أدنى» به آن اشاره مى نمايد، مانند: «يَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنى .[6] و گاه آن را «زندگى زودگذر (العاجلة)» مى نامد، مانند: «مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ.[7]

با تأمّل در آيات و احاديثى كه كلمه «دنيا» در آنها به كار رفته است، روشن مى شود كه اين واژه در احاديث اسلامى سه كاربرد دارد:

جهانِ پيش از مرگ و زندگى در آن (در مقابل جهانِ پس از مرگ و زندگى در آن). اين كاربرد، هماهنگ با معناى لغوى «دنيا» ست.

بهره گيرى از امكانات جهانِ پيش از مرگ در جهت تأمين نيازهاى مادّى و معنوى، و دنيوى و اخروى در كنار هم.

بهره گيرى از امكانات جهانِ پيش از مرگ در جهت تأمين خواسته هاى مادّى به بهاى از دست دادن ارزش هاى معنوى و آسايش اخروى.

دنيا به معناى اوّل، از آيات الهى و نشانه هاى حكمت و قدرت اوست، به معناى دوم، دنياى ستوده و به معناى سوم، دنياى نكوهيده است.

منبع:

دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث (ری شهری)، ج 1، ص 14

[1]معجم مقاييس اللغة: ج 2 ص 303.

[2]. ك: العين: ص 274، صحاح اللغة: ج 6 ص 2341، مفردات ألفاظ القرآن: ص 318، القاموس المحيط: ج 4 ص 329، تاج العروس: ج 19 ص 417، لسان العرب: ج 14 ص 271، مجمع البحرين: ج 1 ص 613، المنجد في اللغة: ص 226.

[3]كلمه« دنيا» در قرآن، يك صد و يازده بار در« زندگى پيش از مرگ» به كار رفته است كه شصت و نه بار آن، پس از لفظ« حيات» است.

[4]روم: آيه 7.

[5]القصص: آيه 70. نيز ر. ك: ليل: آيه 13 و ضحى: آيه 4.

[6]اعراف: آيه 169.

[7]اسراء: آيه 18. نيز، ر. ك: قيامت: آيه 20، انسان: آيه 27.