اصحاب يمين(سعادتمندان)

مؤمنان نيكوكار در دنيا و دريافت كنندگان نامه عمل با دست راست در قيامت.

واژه «اصحاب يمين» 6 بار در قرآن به كار رفته و تركيبى از اصحاب (جمع صاحب به معناى ملازم) و يمين به معانى هم پيمان، قوت و شدت، دست راست و سمت راست (از ماده يمن به معناى بركت) است.[1] در تعبيرى ديگر كه سه بار در قرآن به كار رفته «اصحاب ميمنه» گفته شده است. «ميمنه» را برخى مصدر ميمى به معناى زيادى و استمرار در خير و بركت و برخى ديگر، اسم مكان، يعنى جايگاه خير و بركت دانسته اند.[2] اصحاب يمين و ميمنه در اصطلاح قرآنى به كسانى گفته مى شود كه در دنيا با ايمان و عمل صالح زندگى كرده اند و روز قيامت نامه عملشان را با دست راست دريافت مى دارند:

«فلا اقتحم العقبة* و ما أدراك ما العقبة* فك رقبة* أو إطعام في يوم ذي مسغبة* يتيما ذا مقربة* أو مسكينا ذا متربة* ثم كان من الذين آمنوا و تواصوا بالصبر و تواصوا بالمرحمة* أولئك أصحاب الميمنة» (بلد/ 90، 11- 18)، «فأما من أوتي كتابه بيمينه». (انشقاق/ 84، 7؛ حاقه/ 69، 19؛ اسراء/ 17، 71) قرآن، اصحاب يمين را يكى از سه گروه انسانها در قيامت (سابقون، اصحاب يمين و اصحاب شمال) معرفى كرده است: «و كنتم أزواجا ثلاثة* فأصحاب الميمنة ...* و أصحاب المشئمة ...* و السابقون ...» (واقعه/ 56، 7- 10) و در موارد ديگر، اصحاب يمين را در مقابل اصحاب شمال، و اصحاب ميمنه را در برابر اصحاب مشئمه قرار داده است. (بلد/ 90، 18- 19؛ واقعه/ 56، 7- 9، 27، 41)

راز نامگذارى اصحاب يمين:

1. اين گروه اهل يمن و خير بوده، مسير حركت زندگيشان به سمت و سوى آن است [3] ، به طورى كه در آخرت نيز غرق در نور و بركت است.

2. عالم دو سمت دارد: سمت راست آن ملكوت اعلا و جايگاه ارواح نورانى و فرشتگان نويسنده نيكيها و بهشت موعود رستگاران: «إن كتاب الأبرار لفي عليين» (مطففين/ 83، 18) و سمت چپ آن، ملكوت اسفل و جايگاه اصحاب شمال است (اصحاب شمال) و چون اصحاب يمين در ملكوت اعلا قرار دارند آنان را اصحاب يمين ناميده اند.[4]

3. چون اصحاب يمين نامه عمل را با دست راست دريافت مى كنند به اين نام شناخته شده اند، چنان كه قرآن نيز به صراحت اين مطلب را بيان كرده است: «فمن أوتي كتابه بيمينه». (اسراء/ 17، 71)[5]

شمار اصحاب يمين

خداوند، در تقسيم بندى انسانها به گروههاى سه گانه (سابقون، اصحاب يمين و اصحاب شمال)، شمار اصحاب يمين را جمع فراوانى از امتهاى پيش از اسلام و جمع زيادى از امت اسلامى مى داند[6] : «ثلة من الأولين* و ثلة من الآخرين» (واقعه/ 56، 39- 40)، درحالى كه شمار سابقون را در امت اسلام، اندك و در امتهاى پيشين جمع فراوانى مى شمرد[7] : «ثلة من الأولين* و قليل من الآخرين». (واقعه/ 56، 13- 14).

از نشانه هاى اصحاب يمين دردنيا می توان به این موارد اشاره نمود: آزادسازى بردگان، اطعام گرسنگان، ايمان و سفارش به صبر و ترحم، اعتدال و ميانه روى، اطاعت از خاندان رسول اكرم صلى الله عليه و آله و ارادت به آنان.

سرنوشت اصحاب يمين

اصحاب يمين سعادتمندانى هستند كه هنگام جان دادن، با درود و تحيتهاى ربوبى و فرشتگان و مؤمنان مواجه مى شوند. گروهى در قيامت و روز حسابرسى، از ديدن نامه عمل خود ناراحت و پشيمان اند؛ اما اصحاب يمين درحالى كه نامه عمل را با دست راست دريافت كرده اند به آسانى حسابرسى مى شوند. سپس خوشحال و مسرور به سوى اهل خود باز مى گردند. و پس از آنكه اصحاب يمين با سربلندى و خوشحالى حسابرسى شدند راهى جايگاه ابدى مى شوند تا از نعمتهاى الهى بهره مند گردند. در آيات 21- 24 حاقه/ 69 كلياتى از بهره مندى آنان بيان شده است، به اين صورت كه زندگى آنها در كمال خرسندى و رضايت، در بهشتى است كه ارزش و جايگاهى عالى دارد و ميوه هاى درختانش در دسترس است، به طورى كه حتى در حال استراحت هم مى توان از آن تناول كرد. در آنجا به آنان خطاب مى شود: بخوريد و بياشاميد و به طور كامل بهره ببريد. گوارايتان باد ميوه هايى كه سراسر نفع و بدون زوايد است.

منبع:

دايرة المعارف قرآن كريم، ج 3، ص 471

[1]. مقاييس اللغه، ج 6، ص 158؛ ترتيب العين، ج 3، ص 2000؛ المصباح، ص 682؛ التحقيق، ج 14، ص 270،« يمن»

[2]. التفسير الكبير، ج 27، ص 143

[3]. مجمع البيان، ج 10، ص 591

[4]. تفسير صدرالمتالهين، ج 7، ص 22؛ بحارالانوار، ج 64، ص 128

[5]. مجمع البيان، ج 9، ص 324؛ التفسير الكبير، ج 27، ص 142؛ تفسير صدرالمتالهين، ج 7، ص 21

[6]. مجمع البيان، ج 9، ص 331؛ الميزان، ج 19، ص 124

[7]. الميزان، ج 19، ص 121