بیعت زنان

بيعت زنان با پيامبر صلى الله عليه و آله پس از فتح مكه در سال هشتم هجرى . افزون بر مردان، زنان نيز در موارد متعدد با پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت كرده اند كه از ميان آنها بيعت زنان پس از فتح مكه به «بيعت نساء» مشهور شده است.

اگرچه عبارت برخى مورخان و مشابهت تعهدهاى بيعت نساء و بيعت عقبه اول اين گمان را پديد آورده است كه بيعت عقبه نخست همان بيعت نساء باشد (بيعت عقبه)[1] ؛ اما به نظر مى رسد كه نظر مشهور يعنى اينكه بيعت پس از فتح مكه بيعت نساء باشد قوى تر است.

پيامبر صلى الله عليه و آله با فتح مكه پس از بيعت مردان با ايشان، زنان را نيز به بيعت فراخواند كه در آيه 12 ممتحنه/ 60 مواد بيعت اين گونه طرح شده و فاقد هرگونه تعهد سياسى است: «يا أيها النبي إذا جاءك المؤمنات يبايعنك على أن لا يشركن بالله شيئا و لا يسرقن و لا يزنين و لا يقتلن أولادهن و لا يأتين ببهتان يفترينه بين أيديهن و أرجلهن و لا يعصينك في معروف فبايعهن و استغفر لهن الله إن الله غفور رحيم .

تعهد پايانى آيه: «و لا يعصينك في معروف» مفهومى عام داشته و براساس آن زنان بايد در هر امر پسنديده اى پيرو پيامبر باشند. بعضى در تفسير آن به نهى از آداب و رسوم زنان جاهلى در سوگواريها اشاره كرده اند. آنان با شيون خاص خود (نوح) به مجلس عزا شور مى دادند و به نشانه عزا چهره خود را خراشيده و موهاى خود را مى بريدند و گريبان چاك مى كردند. اين كارها باعث تازه شدن كدورتهاى عهد كفر و تحريك حميت مردان مى شد. بر اساس اين دسته از روايات با توجه به اينكه معروف نقيض منكر است در اين آيه از اين كار ناپسند نهى شده است. برخى روايات نيز اين بخش از آيه را به نهى از خلوت كردن زنان با مردان نامحرم تفسير كرده اند.

درباره شيوه بيعت پيامبر صلى الله عليه و آله با زنان نيز گزارشهاى متعدد و متفاوتى نقل شده است.

بر اساس برخى گزارشها پيامبر صلى الله عليه و آله با پوشاندن دست خود با پارچه، به شيوه معمول با زنان بيعت كرده است ؛ اما بيشتر روايات دست دادن پيامبر صلى الله عليه و آله با زنان را رد كرده اند؛ ولى در چگونگى بيعت اختلاف دارند. برخى روايات سخن از آن دارد كه پيامبر صلى الله عليه و آله به گفت و گوى حضورى بسنده كرده و باخواندن مواد بيعت بر زنان با آنها بيعت كرده است. به گفته رواياتى ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله ابتدا دست خود را در آب تشتى فرو برده و سپس از زنان بيعت كننده مى خواستند دستشان را در آن فرو برند. پس از آن، شروط و مواد بيعت را بر آنها مى خواندند.[2] دسته اى ديگر از روايات به نيابت برخى اشخاص از پيامبر صلى الله عليه و آله در بيعت گرفتن از زنان از روى لباس اشاره كرده اند.[3]

از نكات جالب اين بيعت حضور هند، همسر ابوسفيان در ميان زنان بيعت كننده بود. او كه به سبب كار زشت خود با پيكر حمزه سيدالشهداء از كيفر پيامبر صلى الله عليه و آله مى هراسيد، به صورت ناشناس در ميان زنان حضور يافت و هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله مواد بيعت را بيان كرد نتوانست خود را كنترل كند و با اعتراض اين بيعت را تبعيض و به زيان زنان دانست.[4]

منبع:

المعارف قرآن كريم، ج 6، ص 428

[1]البداية والنهايه، ج 3، ص 119؛ روض الانف، ج 4، ص 70

[2]الكافى، ج 5، ص 526؛ تفسير قمى، ج 2، ص 377؛ كشف الاسرار، ج 10، ص 76

[3]تفسير ماوردى، ج 5، ص 524؛ الدرالمنثور، ج 8، ص 139؛ الكامل، ج 2، ص 253؛ روض الجنان، ج 19، ص 171

[4]المعارف قرآن كريم، ج 6، ص 428