سهل بن حنيف

سهل بن بن واهب بن عكيم بن ثعلبة بن حارث بن مجدعة بن عمرو بن حنش بن عوف بن عمرو بن عوف. كنيه اش ابو سعد است، ابو عبد الله هم گفته اند و به جدش عمرو بن حارث، بحزج مى گفته اند. مادر سهل نامش هند و دختر رافع بن عميس بن معاويه از خاندان جعادره و از قبيله اوس است. برادران مادرى سهل، عبد الله و نعمان پسران ابو حبيبة بن ازعر بن زيد بن عطاف بن ضبيعه اند.

فرزندان سهل به اين شرح اند: ابو امامة كه نامش به نام پدر بزرگ مادريش اسعد بوده است. و عثمان كه مادرشان حبيبة دختر اسعد بن زراره است. و سعد كه مادرش ام كلثوم دختر عتبة بن ابى وقاص بن وهيب بن عبد مناف بن زهرة بن كلاب است. اعقاب سهل بن حنيف امروز هم در مدينه و بغداد باقى هستند. گويند، پيامبر صلی الله علیه و آله ميان سهل و على علیه السلام عقد برادرى بست. سهل در جنگ بدر و احد شركت كرد و در جنگ احد هنگامى كه مردم گريختند تا پاى جان ايستادگى كرد و با تيراندازى از پيامبر صلی الله علیه و آله دفاع مى كرد و پيامبر فرمود: به سهل تير بدهيد كه به سهولت تيراندازى مى كند. سهل همچنين در خندق و ديگر جنگهاى پيامبر همراه ايشان بوده است.

فضل بن دكين از ابن عيينه، از زهرى نقل مى كند پيامبر صلی الله علیه و آله از اموال بنى نضير به هيچ كس از انصار جز سهل بن حنيف و ابو دجانه چيزى عطا نفرمود و فقط به آن دو كه مستمند بودند عنايت فرمود.

فضل بن دكين و محمد بن عبد الله اسدى از يونس بن ابى اسحاق نقل مى كنند عمر بن خطاب مى گفته است: براى من سهل را كه سركش و خشن نيست فراخوانيد. سهل در جنگ صفين همراه على علیه السلام بوده است.

وكيع بن جراح از اعمش، از ابو وائل نقل مى كند سهل بن حنيف روز جنگ صفين گفته است: اى مردم مواظب فكر و رأى خود باشيد، به خدا سوگند به روزگار پيامبر صلی الله علیه و آله در هر جنگ دشوار كه شمشير بر دوش مى نهاديم و شركت مى كرديم آگاهى ما از حقيقت جنگ را آسان مى كرد مگر اين جنگ.

واقدى از عبد الرحمن بن عبد العزيز، از محمد بن ابى امامة بن سهل، از قول پدرش نقل مى كند سهل به سال سى و هشتم هجرت در كوفه درگذشت، و على علیه السلام بر او نماز گزارد.

يزيد بن هارون و يعلى بن عبيد از اسماعيل بن ابى خالد، از عامر شعبى، از عبد الله بن معقل نقل مى كنند كه مى گفته است همراه على علیه السلام بر جنازه سهل نماز گزارديم و على علیه السلام بر او شش تكبير گفت.

عبد الله بن نمير از علاء بن صالح، از حكم، از حنش بن معتمر نقل مى كند چون سهل بن حنيف درگذشت جسدش را در رحبه به حضور على علیه السلام آوردند و بر او شش تكبير گفت. برخى از اين كار تعجب كردند، گفته شد بدان جهت است كه بدرى بوده است. گويد: چون به جبانه رسيديم قرظة بن كعب انصارى همراه تنى چند رسيدند و گفتند: اى امير مؤمنان نتوانستيم به نمازگزاردن بر سهل برسيم. فرمود: خودتان بر او نماز گزاريد و نماز گزاردند و پيشنمازشان قرظة بود.

فضل بن دكين از اسرائيل، از حكم، از حنش كنانى براى ما نقل كرد على علیه السلام در رحبة بر جنازه سهل نماز گزارد و بر او شش تكبير گفت.

ابو معاويه ضرير از اعمش، از يزيد بن زياد مدنى، از عبد الله بن معقل نقل مى كند على علیه السلام در دوره حكومت خود معمولًا بر جنازه ها براى نماز چهار تكبير مى گفت مگر بر جنازه سهل بن حنيف كه بر او پنج تكبير گفت و روى به مردم كرد و فرمود: او بدرى بود.

فضل بن دكين از ابو حباب كلبى نقل مى كند كه مى گفته است شنيدم عمير بن سعيد مى گفت على علیه السلام بر جنازه سهل نماز گزارد و پنج تكبير گفت. مردم پرسيدند كه اين تكبير اضافى چيست؟ فرمود: اين سهل بن حنيف بدرى است و بدرى ها بر ديگران برترى دارند، خواستم فضل و برترى ايشان را به شما بياموزم.

منبع: ترجمه الطبقات الكبرى،ج 4،ص:395