ثوبان (آزاد شده رسول الله صلی الله علیه و آله)

ثوبان بن بُجدُد: از راويان وآزادشدگان پيامبر صلى الله عليه و آله .

مورخان كنيه اش را ابوعبداللَّه ، ابوعبدالرحمن يا ابوعبدالكريم و نام پدرش را بُجدد، جَحدر و ... دانسته اند. او را از اهالى يمن و از منطقه اى به نام سراة و از عرب قحطانى و از قبيله مذحج يا تيره حكم بن سعد، از زير مجموعه هاى حمير شمرده اند.

ثوبان در دوره جاهلى برده بود و چون پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وى را خريد و آزاد كرد ، او را هاشمى و از موالى قريش يا پيامبر خوانده اند. ثوبان پس از آزادى و مخيّر شدن ميان بازگشت نزد خويشانش و ماندن نزد پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله، اقامت نزد آن حضرت را برگزيد و تا رحلت پيامبر در كنار آن حضرت بود. علاقه و شيفتگى ثوبان به پيامبر صلى الله عليه و آله چنان بود كه قلب خود را مملوّ از دوستى آن حضرت مى دانست و تكه تكه شدن و سوزانده شدن قلبش را بهتر از آن مى دانست كه بخواهد به پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندانش بغض و كينه اى داشته باشد. علاقه و دوستى او چنان بود كه روزى با چهره اى رنگ پريده و پر اندوه نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و چون حضرت علت آن حال را جويا شد ثوبان نگرانى خود را در خصوص جدايى از پيامبر در دنيا و آخرت سبب اندوه خود بيان كرد ، از اين رو برخى از مفسران نزول آيه 69 نساء/ 4 را در شأن وى مى دانند. اين آيه همنشينى با پيامبر را پاداش دوستداران و پيروان خدا و رسولش دانسته است: «و مَن يُطِعِ اللَّهَ والرَّسولَ فَاولكَ مَعَ الَّذينَ انعَمَ اللَّهُ عَلَيهِم مِنَ النَّبِيّينَ والصّدّيقِينَ والشُّهَداءِ والصلِحينَ و حَسُنَ اولكَ رَفيقا».

ثوبان از حافظان و راويان حديث پيامبر نيز شمرده شده است. روايات او از آن حضرت را تا 172 روايت نيز دانسته اند. روايت «النظر إلى وجه علي عبادة؛ نظر افكندن به چهره على عليه السلام عبادت است»، از روايات اوست. ثوبان پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله در فتح مصر (سال 20 ق.) حضور داشت و مدتى در مصر، رمله و حمص ساكن بود و خانه اش در حمص را وقف همقبيله اى هاى تهيدست خود كرد. مرگ او را در زمان حكومت معاويه به سال 54 قمرى. در حمص يا مصر ذكر كرده اند. برخى نيز مرگ ثوبان را به سال 44 قمرى دانسته اند. از ثوبان نسلى نمانده است.

منبع: دائرة المعارف قرآن كريم، ج 9، ص: 369