واژه‌نامه


ریشه
مدخل
کلمه قرآنی
موردی یافت نشد
توصیف در آیه
الأنفال
أُولٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ 4
آل‌عمران
هُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ 163
الأنعام
وَ لِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ مَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ 132
أي ذو طبقات عند الله في الفضيلة.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
أي منازل بعضها فوق بعض.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
قال بعض الأفاضل: اَلدَّرَجَاتُ المذكورة في الكتاب و السنة ممكن حملها على إرادة المعنى أعني كثرة النعم، و على ذلك يحمل قَوْلُهُ (عَلَيْهِ السَّلاَمُ): " بَشَّرَهُمْ بِدَرَجَاتِ اَلشُّهَدَاءِ مَا بَيْنَ كُلِّ دَرَجَتَيْنِ مَا بَيْنَ اَلسَّمَاءِ وَ اَلْأَرْضِ" . فإنه يحتمل الرفعة الحقيقية و المعنوية و إن كان الأول أظهر.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
أي و لكل عامل بطاعة أو معصية دَرَجَاتٌ‌ مما عملوا، أي مراتب في عمله على حسب ما يستحقه فيجازى به إن خيرا فخير و إن شرا فشر. قال المفسر: و إنما سميت دَرَجَاتٍ‌ لتفاضلها كتفاضل اَلدَّرَجِ‌ في الارتفاع و الانحطاط‍‌، و إنما يعبر عن تفاضل [أهل الجنة بِالدَّرَجِ‌ و عن تفاضل أهل النار بالدرك، إلا أنه لما جمع بينهم عبر عن تفاضلهم بِالدَّرَجِ‌ تغليبا لصفة] أهل الجنة.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
قال المفسر: و إنما سميت دَرَجَاتٍ لتفاضلها كتفاضل اَلدَّرَجِ في الارتفاع و الانحطاط، و إنما يعبر عن تفاضل [أهل الجنة بِالدَّرَجِ و عن تفاضل أهل النار بالدرك، إلا أنه لما جمع بينهم عبر عن تفاضلهم بِالدَّرَجِ تغليبا لصفة] أهل الجنة .مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
طبرسى رحمه اللّه فرموده: كلمۀ «ذو» در آن مقدر است يعنى «هم ذو درجات». در المنار درجات را ذو درجات گفته و گويد اطلاق درجات بمقام كفّار از باب تغليب است و گرنه مال آنها دركات است. احتمال ديگر آنست كه بگوئيم درجات در مكانهاى آنها نيست بلكه در وجود آنهاست مانند كسيكه چند زبان ميداند و چند صنعت بلد است و از يك مرض عذاب مى‌بيند و يا از چند مرض. و شايد مراد درجه درجه بودن خود وجود و ابدان است و در اين احتمال مؤمن از چند جهت راحتى و كامرانى را مى‌بيند و كفّار بر عكس او.قاموس قرآن ، جلد2 ، صفحه337
أي: هم ذوو درجات عند اللّه.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه310
يعنى داراى چنان درجاتى در پيشگاه خدا هستند(اشاره به زنان و مردان مؤمن است كه به هنگام ياد خدا دلهاشان، با شنيدن آيات خدا نرم و روشن مى‌شود و ايمانشان فزون‌تر و بر خداى بيشتر توكّل مى‌كنند، برپادارندۀ نماز و بخشندگان مالند و همينها مؤمنين واقعى و حقيقيند و لهم درجات عند اللّه - در پيشگاه پروردگارشان جاهمند، و عزيزند.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد1 ، صفحه666
توصیف مدخل

قال المفسر: و إنما سميت دَرَجَاتٍ لتفاضلها كتفاضل اَلدَّرَجِ في الارتفاع و الانحطاط، و إنما يعبر عن تفاضل [أهل الجنة بِالدَّرَجِ و عن تفاضل أهل النار بالدرك، إلا أنه لما جمع بينهم عبر عن تفاضلهم بِالدَّرَجِ تغليبا لصفة] أهل الجنة .مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
أي و لكل عامل بطاعة أو معصية دَرَجَاتٌ‌ مما عملوا، أي مراتب في عمله على حسب ما يستحقه فيجازى به إن خيرا فخير و إن شرا فشر. قال المفسر: و إنما سميت دَرَجَاتٍ‌ لتفاضلها كتفاضل اَلدَّرَجِ‌ في الارتفاع و الانحطاط‍‌، و إنما يعبر عن تفاضل [أهل الجنة بِالدَّرَجِ‌ و عن تفاضل أهل النار بالدرك، إلا أنه لما جمع بينهم عبر عن تفاضلهم بِالدَّرَجِ‌ تغليبا لصفة] أهل الجنة.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
قال بعض الأفاضل: اَلدَّرَجَاتُ المذكورة في الكتاب و السنة ممكن حملها على إرادة المعنى أعني كثرة النعم، و على ذلك يحمل قَوْلُهُ (عَلَيْهِ السَّلاَمُ): " بَشَّرَهُمْ بِدَرَجَاتِ اَلشُّهَدَاءِ مَا بَيْنَ كُلِّ دَرَجَتَيْنِ مَا بَيْنَ اَلسَّمَاءِ وَ اَلْأَرْضِ" . فإنه يحتمل الرفعة الحقيقية و المعنوية و إن كان الأول أظهر.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
أي منازل بعضها فوق بعض.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
أي ذو طبقات عند الله في الفضيلة.مجمع البحرين ، جلد2 ، صفحه298
الدرجة أيضاً: الرفعة و المنزلة.شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم ، جلد4 ، صفحه2066
طبرسى رحمه اللّه فرموده: كلمۀ «ذو» در آن مقدر است يعنى «هم ذو درجات». در المنار درجات را ذو درجات گفته و گويد اطلاق درجات بمقام كفّار از باب تغليب است و گرنه مال آنها دركات است. احتمال ديگر آنست كه بگوئيم درجات در مكانهاى آنها نيست بلكه در وجود آنهاست مانند كسيكه چند زبان ميداند و چند صنعت بلد است و از يك مرض عذاب مى‌بيند و يا از چند مرض. و شايد مراد درجه درجه بودن خود وجود و ابدان است و در اين احتمال مؤمن از چند جهت راحتى و كامرانى را مى‌بيند و كفّار بر عكس او.قاموس قرآن ، جلد2 ، صفحه337
درجة بمعنى مرتبه و منزلت است. راغب ميگويد: درجة مثل منزلت است ليكن بمنزلت آنگاه درجة ميگويند كه بلندى در آن منظور باشد مثل پلّۀ نردبان و طبقه‌هاى ساختمان. طبرسى آنرا منزلت گفته و گويد: معنى «دَرَجْتُهُ‌ إِلَى كَذَا» آنست كه او را درجه درجه بالا بردم. درج بمعنى راه رفتن و مردن نيز آمده است.قاموس قرآن ، جلد2 ، صفحه335
درجات در قرآن مجيد هم بمعنى منزلت و عظمت آمده و هم بمعنى مراتب در بلندى.قاموس قرآن ، جلد2 ، صفحه336
اَلدَّرَجَة، در معنى جاه و منزلت است امّا مى‌گويند: للمنزلة دَرَجَة - جاه و منزلت را درجه‌اى است در وقتى كه از اين معنى رفعت و بالا رفتن در نظر گرفته شود نه اينكه بر يك حالت ساده ادامه داشته باشد، مثل پلّۀ نردبان و پشت بام(كه بالاتر از قسمت‌هاى ديگر است). همين‌طور - درجة - به جاهمندى و منزلت رفيع معنوى تعبير شده است.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد1 ، صفحه664
اَلدَّرَجَةُ‌ نحو المنزلة، لكن يقال للمنزلة: درجة إذا اعتبرت بالصّعود دون الامتداد على البسيطة، كدرجة السّطح و السّلّم، و يعبّر بها عن المنزلة الرفيعة.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه310
يعنى داراى چنان درجاتى در پيشگاه خدا هستند(اشاره به زنان و مردان مؤمن است كه به هنگام ياد خدا دلهاشان، با شنيدن آيات خدا نرم و روشن مى‌شود و ايمانشان فزون‌تر و بر خداى بيشتر توكّل مى‌كنند، برپادارندۀ نماز و بخشندگان مالند و همينها مؤمنين واقعى و حقيقيند و لهم درجات عند اللّه - در پيشگاه پروردگارشان جاهمند، و عزيزند.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد1 ، صفحه666
أي: هم ذوو درجات عند اللّه.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه310

آیات (4)
آل‌عمرانهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ 163
الأنعاموَ لِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ مَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ 132
الأنفالأُولٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ 4
الأحقافوَ لِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَ لِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ 19