عذر: (بضم عين) پوزش. در اقرب الموارد گويد: عذر حجّتى است كه با آن پوزش خواسته ميشود. راغب گفته عذر آنست كه انسان بخواهد با آن گناهان خويش را محو كند. . . آن سه قسم است يا ميگويد: من اينكار نكردهام. و يا ميگويد: بدين جهت كردهام و ميخواهد با ذكر علت خويش را تبرئه كند، و يا ميگويد: من كردهام ولى ديگر نميكنم. . .، اين سومى توبه است، هر توبه عذر است ولى هر عذر توبه نيست. اين سخن در اقرب الموارد از كلّيات ابو البقاء نيز نقل شده است.قاموس قرآن ، جلد4 ، صفحه310
اَلْعُذْرُ: تحرّي الإنسان ما يمحو به ذنوبه. و يقال: عُذْرٌ و عُذُرٌ، و ذلك على ثلاثة أضرب: إمّا أن يقول: لم أفعل، أو يقول: فعلت لأجل كذا، فيذكر ما يخرجه عن كونه مذنبا، أو يقول: فعلت و لا أعود، و نحو ذلك من المقال. و هذا الثالث هو التّوبة، فكلّ توبة عُذْرٌ و ليس كلُّ عُذْرٍ توبةً، و اِعْتذَرْتُ إليه: أتيت بِعُذْرٍ.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه555
العُذْر: الحجة التي يُعْتَذر بها; و الجمع أَعذارٌ . يقال: اعْتَذَر فلان اعْتِذاراً و عِذْرةً و مَعْذُرة [مَعْذِرة] من دَيْنهِ فعَذَرْته، و عذَرَه يَعْذُرُهُ [يَعْذِرُهُ] فيما صنع عُذْراً و عِذْرةً و عُذْرَى و مَعْذُرة [مَعْذِرة]، و الاسم المعذَرة [المعذِرة]. و أَعْذَرَ إِعْذاراً و عُذْراً: أَبْدَى عُذْراً ; عن اللحياني. و العرب تقول: أَعْذَرَ فلانٌ أَي كان منه ما يُعْذَرُ به، و الصحيح أَن العُذْرَ الاسم، و الإِِعْذار المصدر، و في المثل: أَعْذَرَ مَنْ أَنْذَرَ ; و يكون أَعْذَرَ بمعنى اعْتَذَر اعتذاراً يُعْذَرُ به و صار ذا عُذْرٍ منه و المُعْتَذِرُ يكون مُحِقّاً و يكون غير مُحِقٍّ; قال الفراء: اعْتَذَرَ الرجل إِذا أَتى بعُذْرٍ، و اعْتَذَرَ إِذا لم يأْت بعُذْر. و اعْتَذَرَ منْ ذنبه و تَعَذّر: تَنَصَّلَ.لسان العرب ، جلد4 ، صفحه545
العُذْر: تقاضا و خواست انسان از چيزى كه بوسيلۀ آن گناهانش را محو كند، مىگويند: عُذْر و عُذُر - كه سه گونه است: 1 - يا اين است كه مىگويد: آن كار را نكردم. 2 - يا اينكه به اين خاطر چنان كردم، و سپس چيزى را بيان مىكند كه از گنهكار بودن خارجش كند. 3 - و يا مىگويد آن كار را انجام دادم و ديگر تكرار نمىكنم و از اين قبيل سخنان. و اين سه قسم عذرخواهى همان توبه است پس هر توبهاى عذرى است و هر عذرى توبه نيست. اِعْتَذَرْتُ اِلَيه: برايش عذر آوردم. عَذَرْتُهُ: عذرش را پذيرفتم.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد2 ، صفحه571
اِعْتَذَرْتُ اِلَيه: برايش عذر آوردم. عَذَرْتُهُ : عذرش را پذيرفتمترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد2 ، صفحه571