واژه‌نامه


ریشه
مدخل
کلمه قرآنی
موردی یافت نشد
توصیف مدخل

رود: بفتح (ر) طلب كردن. خواستن در اقرب گويد «رَادَهُ‌ رَوْداً و رِيَاداً: طَلَبَهُ‌» أَرَادَهُ‌ بمعنى قصد از همين ماده است.قاموس قرآن ، جلد3 ، صفحه144
اراده در بشر چنانكه ميدانيم توأم با انقلاب و شوق و تغيير فكر و غيره است ولى خداوند ثابت و لا يتغير است و حتما ارادۀ خدا مثل ارادۀ بشر نيست تعالى اللّه عن ذلك علوّا كبيرا. در اين صورت اينكه ميگوئيم. خدا اراده فرمود. خدا مريد است يعنى چه‌؟ تدبر در آيات قرآن نشان ميدهد كه ارادۀ خدا بمعنى حكم و دستور خداست و حكم و اراده هر دو يكى هستند مثلا «وَ إِذٰا أَرٰادَ اَللّٰهُ‌ بِقَوْمٍ‌ سُوْءاً فَلاٰ مَرَدَّ لَهُ‌» رعد: 11. روشن ميكند كه اراده همان دستور و حكم است كه توأم با وقوع خارجى است و اگر مثل اراده و فكر بشرى بود «فَلاٰ مَرَدَّ» صحيح نبود بلكه لازم بود گفته شود «اذا اوصل اللّه سوءا بقوم فلا مردّ له.قاموس قرآن ، جلد3 ، صفحه146
الإِرَادَةُ‌: المشيئة. قال الجوهري و أصلها الواو [لقولك راوده] إلا أن الواو سكنت فنقلت حركتها إلى ما قبلها فانقلبت في الماضي ألفا و في المستقبل ياء و سقطت في المصدر لمجاورتها الألف الساكنة و عوض منها الهاء في آخره - انتهى.مجمع البحرين ، جلد3 ، صفحه56
[الإِرادة]: ضد الكراهة، و أصلها من: راودته على كذا.شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم ، جلد4 ، صفحه2685
أَرَادَ الشَّىْ‌ءَ: شاءَهُ‌، قالَ‌ ثَعْلَبٌ‌: الإرادَةُ‌ تَكُونُ‌ مَحَبَّة و غَيْرَ مَحَبَّةٍ. سِيبَوَيْهِ‌ قد حَكَى: إِرادَتِي بِهَذا لَكَ‌: أى قَصْدِى بهذا لَكَ.المحکم و المحیط الأعظم ، جلد9 ، صفحه421
أَراد الشيءَ: شاءَه; قال ثعلب: الإِرادَة تكون مَحَبَّة و غير محبة.لسان العرب ، جلد3 ، صفحه188
إرادَة - از - راد، يرود - است يعنى وقتى كه كسى در طلب چيزى سعى و كوشش كند - اراده - در اصل - قدرت و نيروى است كه از شهوت و نياز و آرزو تركيب شده - اراده اسمى است براى تمايل نفس به چيزى كه حكم و فرمان انجام دادن و يا انجام ندادن در آن چيز باشد و اينكه سزاوار است انجام بشود يا نشود (تا اراده آزاد و خواست نفسانى يكى از آن دو امر را برگزيند) سپس اين‌گونه اراده، و خواست نفسانى درباره اصل چيزى، گاهى ميل و كشمكش در مبدأ و آغاز آن چيز است و گاهى در نتيجۀ حكم و دستور آن چيز كه جايز و شايسته است و انجام گيرد يا نگيرد. اگر واژه - اراده - در خداى تعالى به كار رود مراد حكم و نتيجه و پايان آن است نه تمايل و خواست نفسانى به مبدأ و آغاز چيزى كه او متعالى است از معنى دل بستن و تمايل. هرگاه گفته شود: أَرَادَ اللّهُ‌ بكذا يعنى خداوند در آن حكم كرد كه آن‌طور هست و آن‌طور نيست... گاهى منظور از يادآورى اراده، امر است چنانكه مى‌گوئى: أُرِيدُ مِنْكَ‌: به آن كار امرت مى‌كنم... گاهى واژه - اراده - ذكر مى‌شود و مراد قصد و هدف است.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد2 ، صفحه120
اَلْإِرَادَةُ‌ في الأصل: قوّة مركّبة من شهوة و حاجة و أمل، و جعل اسما لنزوع النّفس إلى الشيء مع الحكم فيه بأنه ينبغي أن يفعل، أو لا يفعل، ثم يستعمل مرّة في المبدإ، و هو: نزوع النّفس إلى الشيء، و تارة في المنتهى، و هو الحكم فيه بأنه ينبغي أن يفعل أو لا يفعل، فإذا استعمل في اللّه فإنه يراد به المنتهى دون المبدإ، فإنه يتعالى عن معنى النّزوع، فمتى قيل: أَرَادَ اللّه كذا، فمعناه: حكم فيه أنه كذا و ليس بكذا.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه371

آیات (1)
يونسوَ إِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلَا رَادَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ 107