كلام در استعمال قرآن مطلق سخن و دستور استقاموس قرآن ، جلد6 ، صفحه146
كلم: راغب ميگويد: كلم تأثيرى است كه با چشم يا گوش درك شود كلام با گوش و كلم (زخم) با چشم درك ميشود «كلّمته» يعنى باو زخمى زدم كه اثرش ظاهر شد. در مجمع فرموده: كلم بمعنى زخم است و معناى اصلى آن تأثير ميباشد كلم (زخم) اثرى است دلالت بر زخمزن دارد و كلام اثرى است دلالت بر معنى دارد. ظاهرا كلام راغب نيز بكلام مجمع راجع است. در شرح جامى گويد: علّت اين تسميه آنست كه كلمه و كلام در نفوس و اذهان اثر ميكند مانند زخمها در اجسام. پس منطوق انسان را از آنجهت كلمه و كلام گويند كه در اذهان اثر ميگذارند بواسطۀ دلالت بر معانى خود.قاموس قرآن ، جلد6 ، صفحه140
كلام در استعمال قرآن مطلق سخن و دستور است. إِنِّي اِصْطَفَيْتُكَ عَلَى اَلنّٰاسِ بِرِسٰالاٰتِي وَ بِكَلاٰمِي اعراف: 144. ميشود گفت: كلام در اين آيه مصدر است يعنى من تو را برگزيدم بدستورهاى خودم و بسخن گفتنم با تو.قاموس قرآن ، جلد6 ، صفحه146
اَلْكَلْمُ: اثرى از(خستگى و جراحت يا صوت و سخن) كه با يكى از دو حس(شنوائى و بينائى) درك مى‌شود، پس كلام با حس شنوايى و شنيدن درك مى‌شود و - كلم - يعنى جراحت با حس بينائى. كَلَّمْتُهُ: به سختى مجروحش كردم كه تأثيرش ظاهر شد، پس كَلاَم و سخن بر الفاظ منظم و آراسته اطلاق مى‌شود و همچنين بر معانى كه تحت آن الفاظ فراهم مى‌آيد و قرار مى‌گيرد. در نظر علماى نحو، كلام بر جزء واقع مى‌شود كه آن جزء يا اسم و يا فعل و يا حرف است و در نظر بيشتر متكلمين، كلام به اطلاق مى‌شود مگر بر جمله مركب و مفيد كه اخص از قول است زيرا قول در نظر آنها بر مفردات قرار مى‌گيرد. و كَلِمَة در نظر آنها بر هريك از اقسام سه‌گانه سخن يعنى اسم و فعل و حرف واقع مى‌شود كه برخلاف اين نظر هم گفته شده.ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن ، جلد3 ، صفحه66
اَلْكلْمُ: التأثير المدرك بإحدى الحاسّتين، فَالْكَلاَمُ: مدرك بحاسّة السّمع، و اَلْكَلْمُ: بحاسّة البصر، و كَلَّمْتُهُ: جرحته جراحة بَانَ تأثيرُها، فَالْكَلاَمُ يقع على الألفاظ المنظومة، و على المعاني التي تحتها مجموعة، و عند النحويين يقع على الجزء منه، اسما كان، أو فعلا، أو أداة. و عند كثير من المتكلّمين لا يقع إلاّ على الجملة المركّبة المفيدة، و هو أخصّ من القول، فإن القول يقع عندهم على المفردات، و اَلْكَلِمَةُ تقع عندهم على كلّ واحد من الأنواع الثّلاثة، و قد قيل بخلاف ذلك.مفردات ألفاظ القرآن ، جلد1 ، صفحه722