عثمان بن ابی طلحه

وی از اصحاب لِواء (پرچمداران مشركان در جنگ بدر و احُد) است.

برخى از مفسران در ذيل آيه «انَّ شَرَّ الدَّوابّ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ البُكمُ الَّذينَ لا يَعقِلون» (انفال/ 8، 22) از اصحاب لواء ياد كرده اند كه در جنگهاى بزرگ زمان پيامبر صلى الله عليه و آله پرچمدارى مشركان را برعهده داشته اند. اينان از تيره بنى عبدالدّار بن قصى بن كلاب بودند كه مانند ديگر تيره هاى قريش در مخالفت و دشمنى با پيامبر صلى الله عليه و آله و اسلام مى كوشيدند، ازاين رو در قرآن بدترين جنبندگان خوانده شده اند.

از بنى عبدالدار، گروهى اندك با پيامبر صلى الله عليه و آله همراه شده 5 تن در هجرت به حبشه شركت جستند و مصعب بن عمير و سويبط بن حرمله نيز از بدريون به شمار آمدند. چند تن ديگر، پس از فتح مكه مسلمان شدند و پيامبر اكرم كليد كعبه را كه پيش از اين در اختيار آنان بود، به ايشان بازگرداند و آنان را از غنايم حنين برخوردار كرد.

بنى عبدالدار پس از هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله به مدينه، پرچمدار سپاه مشركان بودند. در جنگ بدر، قريشيان سه پرچم داشتند كه هر سه به دست افرادى از بنى عبدالدار بود.

در اين نبرد، نضربن حارث كه خود از مُطْعِمين (كسانى كه در جنگ بدر، مشركان را اطعام مى كردند) نيز بود ، اسير و به دست امير مؤمنان على عليه السلام كشته شد و ابوعَزيز بن عمير، برادر مصعب، به اسارت مسلمانان درآمد و مصعب از مُحرِز، اسيركننده او خواست تا وى را محكم نگه دارد، چون مادرش از سرمايه داران مكه است و براى آزادى او اقدام خواهد كرد. گفته اند: مادرش 4000 درهم كه گويا همه دارايى وى بود، به وسيله طلحه فرستاد، تا آزادش كند. بنى عبدالدار در جنگ احد نيز پرچمدار بودند.

بر پايه اخبار، قريشيان در اين نبرد سه پرچم دردارالندوه بستند؛ امّا خود همگى بر گِرد يك پرچم جمع شدند كه در دست طلحة بن ابى طلحه بود. در اين نبرد، ابوسفيان با احساس خطر از روند جنگ، براى تحريكِ بنى عبدالدار از آنان خواست كه اگر از عهده نگهدارى پرچم برنمى آيند، به آنان واگذارند. بنى عبدالدار از اين سخن خشمگين شده و بر همت خويش افزودند.

طلحه، پرچمدار مشركان به ميدان آمد و مبارز طلبيد كه اميرمؤمنان، امام على عليه السلام پيش آمد و در نبردى تن به تن سرش را شكافت و او را از پاى درآورد. پس از او، ابوشيبه عثمان بن ابى طلحه كه پيشاپيش زنان بود، پرچم را به دست گرفت و درحالى كه از طرف آنان تشويق مى شد، ميداندار شد و به دست حمزه كشته شد. سپس ابوسعدبن طلحه (ابوطلحه) پرچم را به دست گرفت و او نيز به وسيله سعدبن ابى وقاص كشته شد. مسافع بن طلحه، ديگر كسى بود كه به ميدان آمد و عاصم بن ثابت بن ابى اقلح وى را كشت.

با قتل مسافع، كلاب بن طلحه پرچم را گرفت كه زبير بن عوام او را كشت. سپس جُلاس (خلاس) بن طلحه به صحنه آمد، و طلحة بن عبيدالله او را كشت. پس از آن، ارطاة بن شُرحْبيل به ميدان آمد و به دست اميرمؤمنان، على عليه السلام كشته شد. پس از او شريح بن قارظ (فارظ) پرچمدار شد و از پاى درآمد. سپس غلام او صوأب پرچم را گرفت و گويا به دست قُزمان كشته شد، هرچند درباره قاتل او افراد ديگرى نيز ذكر شده اند. بدين طريق پرچمداران بنى عبدالدار كه 9 تن بودند، همگى در اين جنگ كشته شدند.

اصحاب لواء در شأن نزول:

اصحاب لواء كه همگى از بنى عبدالدار بودند، مى گفتند: ما درباره آنچه محمد ما را به آن مى خواند، كر و لال هستيم؛ نه چيزى را مى شنويم و نه تصديق مى كنيم. خداوند در آيه 22 انفال/ 8، آنان را بدترين جنبندگان خوانده است: «انَّ شَرَّ الدَّوابّ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ البُكمُ الَّذينَ لا يَعقِلون».

بنا به نقل ميبدى، ابن عباس و عكرمه گفته اند: آيه 23 انفال/ 8 در شأن بنى عبدالدار بن قصى آمده است كه همگى در احد كشته شدند و اينان اصحاب لواء بودند. از مجاهد نقل است كه آيه درباره عده اى از اينان نازل شده است و بنا به نقلى، مقصود آيه، بنى عبدالدار است كه جز دو تن آنان، كسى مسلمان نشد. بنابر اين روايت، آيه بعدى وضعيت آنان را چنين بيان مى كند:«ولَو عَلِمَ اللَّهُ فيهِم خَيرًا لَاسمَعَهُم ولَو اسمَعَهُم لَتَوَلَّوا وهُم مُعرِضون/ و اگر خداوند خيرى در آنها سراغ داشت به آنان گوش شنوا مى داد و اگر[بى آن كه در آنان خيرى سراغ داشته باشد] به آنان گوش شنوا داده بود، باز پشت مى كردند و رويگردان مى شدند.[1]

منبع:

دائرة المعارف قرآن كريم، ج 3، ص 457

[1]دائرة المعارف قرآن كريم، ج 3، ص 457