بَحْرِىّ بن عمرو

بحرىّ بن عمرو (بن عمير، بن عون و بحر بن عمرو ) از بزرگان يهود، قبيله بنى قَيْنُقاع، دايى صفّيه دختر حُيَىّ همسر پيامبر بود. جز چند گزارش در منابع تفسيرى، اطلاعى از وى وجود ندارد. بنا به روايتى وى همراه تنى چند از يهوديان، انصار را از انفاق به مسلمانان باز مى داشتند و به آنها مى گفتند: شما از آينده خبر نداريد، از اين رو به آنها انفاق نكنيد. شايد اين كار شما را به تهيدستانى چون ايشان مبدل كند. در پى اين اقدام آيه 37 نساء/ 4 نازل شد و بحرى مورد تهديد الهى قرار گرفت : «الَّذينَ يَبخَلونَ و يَأمُرونَ النّاسَ بِالبُخلِ و يَكتُمونَ ما ءاتهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ واعتَدنا لِلكفِرينَ عَذابًا مُهينا».

براساس گزارشى ديگر پيامبر در دعوت جمعى از يهود از جمله بحرى بن عمرو آنان را از عذاب الهى برحذر داشت؛ اما آنان خود را فرزندان و محبوبان خدا دانستند كه آيه 18 مائده/ 5 نازل شد و آنان را گرفتار عذاب گناهان خود دانست: «و قالَتِ اليَهودُ والنَّصرى نَحنُ ابنؤُا اللَّهِ واحِبؤُهُ قُل فَلِمَ يُعَذّبُكُم بِذُنوبِكُم بَل انتُم بَشَرٌ مِمَّن خَلَقَ يَغفِرُ لِمَن يَشاءُ ويُعَذّبُ مَن يَشاءُ ولِلَّهِ مُلكُ السَّموتِ و الارضِ و ما بَينَهُما والَيهِ المَصير».

به روايتى از ابن عباس سه تن از يهوديان كه بحرى بن عمرو يكى از آنان بود از پيامبر پرسيدند: آيا به جز اللّه خداى ديگرى نمى شناسى؟ پيامبر در پاسخ فرمود: خدايى جز اللّه نيست. بر اين مبنا مبعوث شده ام و به اللّه فرا مى خوانم، آنگاه آيه 19 انعام/ 6 نازل شد :«قُل اىُّ شَى ءٍ اكبَرُ شَهدَةً قُلِ اللَّهُ شَهيدٌ بَينى وبَينَكُم واوحِىَ الَىَّ هذا القُرءانُ لِانذِرَكُم بِهِ ومَن بَلَغَ انَّكُم لَتَشهَدونَ انَّ مَعَ اللَّهِ ءالِهَةً اخرى قُل لا اشهَدُ قُل انَّما هُوَ الهٌ واحِدٌ وانَّنى بَرِى ءٌ مِمّا تُشرِكُون/ بگو: كدام چيز گواهى آن بزرگ تر است؟ بگو: اللّه ميان من و شما گواه است و اين قرآن به من وحى شده تا با آن شما را و هر كه را به او برسد بيم دهم. آيا به راستى گواهى مى دهيد كه با اللّه خدايان ديگر هست؟! بگو من گواهى نمى دهم. همانا او خداى يگانه است و من از شرك شما بيزارم».

بنا به گزارشى بحرى بن عمرو و تنى ديگر از يهوديان پس از مقايسه قرآن و تورات به دليل تفاوت آن دو، در حقانيت قرآن ترديد كردند و در اين باره از پيامبر پرسيدند. پيامبر پاسخ داد: شما مى دانيد كه قرآن بر حق است و اين مطلب نزد شما (در تورات) مكتوب است. آيه 38 يونس/ 10 در شأن اين گروه نازل شد: «ام يَقولونَ افتَرهُ قُل فَأتوا بِسورَةٍ مِثلِهِ .../ آيا آنها مى گويند: او قرآن را به دروغ به خدا نسبت داده است؟ بگو: اگر راست مى گوييد يك سوره همانند آن بياوريد ...».

بنابه روايت ديگرى جمعى از يهود، از جمله بحرى از پيامبر، كتاب مدوّن خواستند و به او گفتند: خدايى كه پيامبران را برمى انگيزد از چنين كارى عاجز نيست. آنان تهديد كردند كه در غير اين صورت ما نيز سخنانى چون سخنان شفاهى تو مى گوييم كه آيه 88 اسراء/ 17 نازل شد و آنها را ناتوان از اين كار دانست: «قُل لَنِ اجتَمَعَتِ الانسُ والجِنُّ عَلى ان يَأتوا بِمِثلِ هذا القُرءانِ لا يَأتونَ بِمِثلِهِ ولَو كانَ بَعضُهُم لِبَعضٍ ظَهيرا». در شأن نزول آيه 49 نساء/ 4 آمده كه بحرى بن عمرو به همراه يكى ديگر از يهوديان با كودكان خود نزد پيامبر آمدند و از پيامبر پرسيدند: آيا اين كودكان گنهكارند؟ پيامبر فرمود: نه، آنگاه آنها گفتند: ما نيز چنين هستيم؛ گناهان شبمان در روز و گناهان روزمان در شب پاك مى شود و آنگاه اين آيه نازل شد : «الَم تَرَ الَى الَّذينَ يُزَكّونَ انفُسَهُم بَلِ اللَّهُ يُزَكّى مَن يَشاءُ ولا يُظلَمونَ فَتيلا/ آيا به كسانى ننگريستى كه خويشتن را به پاكى مى ستايند و حال آنكه خداست كه هر كه را بخواهد پاك مى گرداند و به اندازه رشته هسته خرمايى ستم نشوند».

گفته شده: زن و مردى از يهوديان خيبر مرتكب زنا شدند و براساس تورات بايد سنگسار مى شدند؛ ولى چون از موقعيت بالايى برخوردار بودند به اميد تغيير حكم به داورى نزد پيامبر آمدند؛ اما پيامبر نيز حكم به سنگسار كرد و اعتراض بحرى بن عمرو و ديگران را برانگيخت؛ پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: به داناترين خود به تورات مراجعه كنيد تا بدانيد من بر اساس آن حكم كرده ام. آنها پيشنهاد پيامبر را پذيرفتند و متن تورات را ملاك قرار دادند و عالمى يهودى معروف به ابن صوريا را جهت تطبيق حكم با تورات معرفى كردند و چون رسوا شدند باز بر سخن خود پافشارى كردند : «الَم تَرَ الَى الَّذينَ اوتوا نَصيبًا مِنَ الكِتبِ يُدعَونَ الى كِتبِ اللَّهِ لِيَحكُمَ بَينَهُم ثُمَّ يَتَوَلّى فَريقٌ مِنهُم وهُم مُعرِضون/ آيا كسانى را كه بهره اى از كتاب دارند نديدى كه چون به كتاب خدا خوانده شوند تا ميانشان داورى كند گروهى از آنها پشت مى كنند، در حالى كه از حكم خدا رويگردان اند»(آل عمران/ 3، 23)

منبع: اعلام القرآن، ج 3، ص: 43