بنی لیث بن بکر(عمرو)

بنى ليث بن بكر: قبيله اى از عرب عدنانى .

بنى ليث، قبيله اى بزرگ از بنى كنانه عدنانى و از نسل ابوحىليث بن بكر بن عبد مناة بن كنانةبودند. نسل او بيشتر از جانب پسرانش عامر، سعد و جندع به تيره ها و طوايف بسيارى فزونى يافت.بنى جندع و بنى سعد (با دو تيره بنى غيرة و بنى جدى) از شاخه هاى اصلى بنوليث بودند.

قبيله بنى ليث، پيش از اسلام در اطراف شهرهاى مكه مدينهو در مناطقى چون كديدودّانو ينبعمى زيستند. كوه بلند شراة يا شراء در عسفان به اين قبيله و بنى ظفر و دو كوه بزرگ نهبان به اين قبيله و مزينه اختصاص داشته است.بيشتر اين مكانها در منطقه تِهامه حجاز واقع شده است. تهامه به ناحيه جنوبى حجاز در امتداد درياى سرخ گفته مى شود.

از گزارشهاى پراكنده برمى آيد كه بنى ليث با توجه به موقعيت جغرافيايى خود از منابع آبى و زمينهاى حاصلخيز بهره مند بوده، به كشاورزى و دامدارى اشتغال داشتند. آنان در سرزمين تهامه داراى نخلستانهاى خرما، باغهاى ميوه و كشتزارهاى سبزى و دانه هاى روغنى بوده اند افزون بر اين، از گياهان و درختان فراوان در كوههاى شراة و نهبان براى مصارف گوناگون استفاده مى برده اند. از گزارشهايى كه در خصوص پرستش بت هبل توسط خزيمه جدّ كنانه و نيز بت سعد توسط فرزندان كنانهموجود است، چنين برمى آيد كه بنى ليث نيز چون نياكان كنانى خود، آنها را مى پرستيدند.

آنچه از آداب دوره جاهلى بنى ليث بيش از همه شهرت دارد و در قرآن نيز انعكاس يافته، مهمان نوازى آنان است. گزارشهاى موجود همگى بر اين نكته تأكيد دارند كه هيچ يك از اعضاى بنى ليث بدون مهمان غذا نمى خوردند. آنها جداگانه غذا خوردن را بر خود حرام كرده بودند. گاه از صبح تا شب به انتظار مهمان مى ماندند و اگر شتر شيردهى همراه داشتند، منتظر مى نشستند تا كسى بيايد و با هم شير بياشامند.برخى گزارشها با اشاره به عادت بنى ليث گفته اند: اگر كسى را نمى يافتند تا با هم غذا بخورند چيزى نمى خوردند.گفته شده: بنى ليث خوى مهمان نوازى را از حضرت ابراهيم عليه السلام به ارث برده بودندو تا پس از آمدن اسلام نيز بر آن بودند. با نزول آيه 61 نور/ 24، مسلمانان بنى ليث در عمل به اين سنت خود مخير شدند: «... لَيسَ عَلَيكُم جُناحٌ ان تَأكُلوا جَميعًا او اشتاتًا/ بر شما گناهى نيست كه به طور دسته جمعى يا جداگانه غذا بخوريد». درگيرى بنى ليث با قريش هذيل هوازن خزاعه بنى غفار بنى ضمره بنى الديلو همكارى آنان با بنوكنانه در جنگهاى «ايام الفجار» بخشى از تاخت و تازهاى اين قوم در زمان جاهلى بوده است.

بنى ليث در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله:

پیامبر صلی الله علیه و آله صلى الله عليه و آله دوران شيرخوارگى را در ميان بنى سعد و در كنار حليمه سعديه از بنوليث سپرى كرد.با گسترش اسلام برخى از بنى ليث با انكار پیامبر صلی الله علیه و آله به مخالفت و دشمنى با او برخاستندو برخى ديگر با پذيرش دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله ، مسلمان شده و گاه حضرت را در پيشبرد اهدافش يارى مى كردند كه در آن ميان مى توان به حضور برخى از افراد اين قبيله در فتح مكه و غزوه حنين اشاره كرد چنان كه برخى از آنان با سرودن اشعارى در مدح پیامبر صلی الله علیه و آله ، آن حضرت را مى ستودندو برخى به حضرت هديه اى مى دادند؛ همچنين برخى از آنان براى درمان بيمارى خود نزد پیامبر صلی الله علیه و آله صلى الله عليه و آله مى آمدند.بر اساس گزارشى، پیامبر صلی الله علیه و آله صلى الله عليه و آله مُليكه بنت كعب ليثى را در سال هشتم هجرت هنگام فتح مكه به همسرى خود برگزيد؛ اما برخى، ازدواج پیامبر صلی الله علیه و آله با زنى ليثى يا كنانى را نمى پذيرند.

بنى ليث در عام الوفود به رياست صعب بن جثامه (پرچمدار بنى ليث در فتح مكه) نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمدند.

بنى ليث براى رفع مخاصمه ميان خود و ديگران نيز از پیامبر صلی الله علیه و آله مى خواستند تا ميان آنان داورى و حكم كند. پیامبر صلی الله علیه و آله نيز با صدور احكام و فرمانهاى ويژه، به مخاصمات آنان پايان مى داد.مفسران از اين درگيريها ياد كرده اند. چنان كه ذيل سوره نصر آمده اعضاى قبيله خزاعه در سال فتح مكه به انتقام يكى از كشتگان خود در جاهليت، مردى را از بنى ليث كشتند.

ذيل آيات 278- 279 بقره/ 2و 34 نساء/ 4و 67 مائده/ 5 نيز نقل شده كه فردى از بنى هاشم در عصر جاهلى در ستيز بنى ليث و هذيل كشته شد و پیامبر صلی الله علیه و آله در فتح مكه(سال هشتم) يا حجةالوداع(سال دهم) از خون او درگذشت و براى پايان دادن به دشمنيهاى پيشين دستور داد از هرگونه انتقام خوددارى ورزيده، با دريافت ديه يا انجام قصاص از ادامه درگيريهاى قبيله اى بپرهيزند.

پس از پیامبر صلی الله علیه و آله:

بنى ليث پس از پیامبر صلی الله علیه و آله در جنگهاى ارتداد و فتوحات شركت كردند و با توجه به تعدد تيره هاى ليثى نمى توان موضع گيرى يكسانى را از آنان انتظار داشت. برخى از آنان از كارگزاران عمر و عثمان بودند. برخى هم در قتل عثمان نقش داشتند، چنان كه عروة بن شُييم از تيره بنى سعد و از بزرگان ليثى ساكن مصر همراه ديگر مصريان بر ضدّ عثمان شوريد. وى پيش از قتل عثمان با مروان بن حكم جنگيد و زخمى شد؛ اما همچنان بر قتل عثمان مصمم بود و بر عزم خود اصرار مى ورزيد.بخشى از بنى ليث در نبردهاى جمل، صفين و نهروان در سپاه امام على عليه السلام حضور داشتندو برخى از آنان پس از شهادت آن حضرت در حضور معاويه شجاعانه به تمجيد امام و نكوهش معاويه پرداختند. نصر بن سيار از شاعران، خطيبان و واليان اموى شام نيز ليثى بود و از سال 120 هجرى بر خراسان حكم راند.

بنى ليث پس از پذيرش اسلام و گسترش فتوحات به شهرهايى چون مكه مدينه بصره كوفه شام و مصرمهاجرت كردند. محله و كوچه بنى ليث در شهر مدينه، پس از هجرت آنان به اين شهر، معروف بوده است همچنان كه در شهر بصره نيز داراى محله اى بوده اند.[1]

منبع:

اعلام قرآن از دايره المعارف قرآن كريم، ج 3، ص: 417

[1]اعلام قرآن از دايره المعارف قرآن كريم، ج 3، ص: 417