صرمة بن أنس(مالک)

در نام او اختلاف است. طبرى براى او، نام هاى صرمة بن مالك، قيس بن صرمه، صرمةبن انس، ابوقيس بن صرمه را آورده است. در اسم و كنيه او، نقل هاى ديگرى نيز وجود دارد. او از بنى نجّاربود و 120 سال عمر كرد. در جاهليّت، رهبانيّت اختيار و لباس پشمينه به تن و از بت پرستى دورى مى كرد. خودراازجنابت شست و شو مى داد و از زن حائض دورى مى جست. بر زبانش حق جارى بود و خدا را به بزرگى ياد مى كرد. دين مسيحيّت را برگزيد؛ امّا از آن صرف نظر كرد. جُنُب و حائض حق ورود به مكان ويژه عبادتش را نداشتند. او مى گفت: من خداى ابراهيم را مى پرستم. ابوصرمه، در قبيله اش مورد احترام بود؛ قبيله قريش را دوست مى داشت و چندين سال در ميان آنان زندگى كرد. زيرا همسرش، ارنب دختر اسدبن عبدالعزّى از قريش بود. گويند: هنگام هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله به يثرب، ابوصرمه اسلام را در كهن سالى به نيكى پذيرفت و از سابقان در اسلام پس از هجرت شد و جنگ بدر و ديگر غزوات را درك كرد. به نقلى، در فتح مصر نيز حضور داشت. به ابوصرمه اشعار زيبايى نسبت داده شده كه در اشعار دوران جاهليّت او، دعوت به خدا، نيكوكارى، تقوا، اخلاق نيك و صلح و آشتى به چشم مى خورد. او پس از اسلام، در ستايش خدا، پيامبر اسلام و توفيق تشرّف به دين اسلام، فضايل قريش وآزمون هاى آن ها از سوى خداوند، اشعارى سروده است. نقل شده است كه عبداللّه بن عباس، براى آموختن اشعار ابوصرمه مدّتى نزد وى مى آمد. او راوى احاديثى از پيامبر صلى الله عليه و آله بدون واسطه يا از طريقِ ابوايوب انصارى و ديگران است.

ابوصرمه در شأن نزول :

بخشى از آيه 187 بقره/ 2 درباره ابوصرمه نازل شده است. روزه دار در آغاز اسلام، فقط مجاز به خوردن و آشاميدن از غروب تا پيش از خواب، يا قبل از وقت نماز عشا بود. روزى ابوصرمه از كار در نخلستان، به خانه بازگشت و بر اثر خستگى به خواب رفت. هنگامى كه بيدار شد، از خوردن غذا پرهيز كرد و با همان حال، روز بعد را روزه گرفت. هنگام ظهر بى هوش شد و به نقل سُدّى، پيامبر به او فرمود: چرا تو را رنجور مى بينم؟ ابوصرمه ماجرا را نقل كرد؛ آن گاه اين آيه نازل شد: «كُلوا وَ اشرَبوا حَتّى يَتبيَّنَ لَكم الخَيطُ الأبيَضُ مِنَ الخيطِ الأسوَدِ مِن الفجرِ .../ بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه شب ] بر شما نمودار شود». با نزول اين آيه، حرمت خوردن و آشاميدن در شب ماه رمضان نسخ شد و مسلمانان خوشحال شدند.

منبع: اعلام القرآن، ج 1، ص: 455