أبوجمعه حبيب(جنید) بن سِباع

نام و كنيه او در منابع به صورت هاى گوناگون آمده است. برخى او را از انصار شمرده اند؛ ولى ابن حجر با توجّه به نقلى كه اسلامِ او را در زمان صلح حديبيه دانسته، انصارى بودن او را نمى پذيرد؛ به اين دليل كه تمام انصار، پيش از صلح حديبيه مسلمان شده بودند و بر آن است كه شايد هم پيمان با انصار بوده باشد. از شواهد و قراين بر مى آيد كه وى، پيش از صلح حديبيه مسلمان و ساكن مكّه بود و پس از آن، و حذف مادّه سوم آن (بازگرداندن كسانى كه از مكّه به مدينه مى گريزند به وسيله پيامبر) به مدينه آمد و به حضور حضرت رسيد؛ در هر صورت، او از صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله به شمار مى آيد و نظر ابن حبان كه او را از تابعان شمرده، قابل اعتنا نيست.

بعضى او را به قبيله كنانه يا قارَه منسوب مى دانند؛ امّا گويا وى هم پيمان عقبةبن حارث بن عامر قريشى از بنى نوفل بوده و چون پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله به شام رفت؛ از شاميان به شمار مى آيد. ابوجمعه، بعدها راهى مصر شد و گويا در فتح آن شركت داشت. ابن حجر به نقل از بخارى، درگذشت او را بين سال هاى 70 تا 80 هجرى دانسته است. بعضى مفسّران معتقدند كه آيه 25 فتح در باره او و عده اى ديگر نازل شده است: «... لَولا رِجالٌ مُؤمِنون وَ نِساءٌ مُؤمِنتٌ لَم تَعلَموهُم أن تَطُوهُم فَتُصيبَكُم مِنهُم مَعرّةً بِغَيرِ عِلمٍ لِيُدخِلَ اللّهُ فِى رَحمَتِه مَن يَشاءُ لَو تَزَيَّلُوا لَعذَّبنَا الّذينَ كفرُوا مِنهُم عَذاباً أليماً/ ... و اگر [در مكّه ] مردان و زنان باايمانى نبودند كه [ممكن بود] بى آن كه آنان را بشناسيد، ندانسته پايمالشان كنيد و تاوانشان بر شما بماند، [فرمان حمله به مكّه مى داديم ] تا خداوند هر كه را بخواهد، در جوار رحمت خويش درآورد. اگر [مؤمن و كافر] از هم متمايز مى شدند، به طور قطع كافران را به عذاب دردناكى معذّب مى داشتيم». از وى روايتى موجود است كه برخى مفسّران، آن را در ذيل آيه پيشين نقل كرده اند. اين روايت نه تنها با معناى آيه هماهنگى ندارد، بلكه گويا كه رابطه اى با شأن نزول آن نيز نداشته باشد. او مى گويد: ما نيم روزى بر ضدّ پيامبر جنگيديم ونيم ديگر با او همراه شديم و آيه 25 فتح درباره ما نازل شده است. در منابع، به زمان اين رويداد كه دركدام جنگ بوده، اشاره اى نشده است.

منبع: دائرة المعارف قرآن كريم، ج 1، ص: 637