عبد الله بن صوریا

عبدالله بن صوريا (صورى)[1] از قبيله بنى ثعلبة،[2] معروف به ابن صور اسرائيلى [3] يكى از دانش مندان بزرگ يهود در عصر پيامبر.

از زندگانى وى اطلاع فراوانى در دست نيست؛ ولى روشن است كه از احبار و عالمان بزرگ يهود،[4] اعلم آنان به تورات [5] و معاصر با پيامبر صلى الله عليه و آله بوده است. در منابع موجود، روايات متفاوت و گاه متناقضى آمده كه شناخت او و اظهارنظر قاطع درباره وى را مشكل مى سازد. براساس برخى گزارش ها، وى هنگام ورود پيامبر به مدينه، با عدّه اى از يهوديان فدك نزد ايشان آمده و ضمن محاجّه با حضرت، مطالبى را پرسيدند و به رغم يقين كردن به رسالت پيامبر، از پذيرش اسلام سرباز زدند؛[6] البتّه درباره ابن صوريا گفته شده كه پس از اين واقعه مسلمان شد، ولى مدّتى بعد، از اسلام برگشت.[7] برخى ديگر از گزارش ها او را تا پايان عمر، يهودى معتقد معرّفى كرده كه روابط نزديكى با پيامبر صلى الله عليه و آله داشت و حضرت را از برخى احكام تورات آگاه مى كرد؛[8] گرچه فرض آگاهى يافتن پيامبر صلى الله عليه و آله از احكام تورات به وسيله ابن صوريا با اعتقادات اسلامى سازگار و قابل پذيرش نيست. در روايتى ديگر آمده كه در ماجراى تعيين حُكم زناى محصنه زن و مردى يهودى، از ميان بزرگان خيبر، وى در جاى گاه عالم ترين يهودى به تورات، حسب دستور پيامبر صلى الله عليه و آله در ميان جمع حاضر شد و حكم تورات (سنگ سار كردن زناكاران) را اعلام كرد.[9] در مقابل اين گروه از روايات به روايت ديگرى بر مى خوريم كه وى را يهودى فتنه جو معرّفى مى كند. او و عدّه اى از بزرگان يهود، نزد پيامبر صلى الله عليه و آله رفتند و از حضرت خواستند كه براى حل اختلاف موجود بين آن ها و قومى ديگر از يهود به نفع آن ها داورى كند تا در عوض، رسالت حضرت را تأييد كنند. انگيزه آنان ازاين درخواست آن بود كه پيامبر را از حق و دستور قرآن منحرف سازند.[10]

ابن صوريا در شأن نزول :

اختلاف روايات شأن نزول درباره اين شخصيّت فراوان است و شايد بتوان آيات مربوط را به طور كلّى به دو دسته تقسيم كرد كه در يك دسته، از او چهره اى مثبت و در دسته ديگر، چهره اى منفى ارائه مى شود.

منبع: اعلام القرآن[11] ، ج 1، صص311-312

[1] . التعريف، ص 96

[2] . البداية و النهايه، ج 3، ص 186

[3] . الاصابه، ج 4، ص 115

[4] . الاصابه، ج 4، ص 115

[5] . مجمع البيان، ج 3، ص 299-/ 300

[6] . همان، ج 1، ص 325

[7] . الاصابه، ج 4، ص 115

[8] . جامع البيان، مج 4، ج 6، ص 340

[9] . جامع البيان، مج 4، ج 6، ص 340

[10] . اسباب النزول، ص 162

[11] . فرهنگ و معارف قرآن، اعلام القرآن، 3جلد، مؤسسة بوستان كتاب - قم، چاپ: اول، 1385.