مِحراب

محراب، جاى امام از مسجد است و اصل آن به معنى بهترين محلّ مجلس است به مسجد نيز محراب گويند.گفته اند اصل آن از حرب است زيرا كه در آنجا با شيطان محاربه ميشود. راغب در ضمن چند وجه در اين باره گويد: محراب مسجد را از آن محراب گويند كه محل جنگ با شيطان و هواى نفس است.

به نظر می رسد مراد از محراب در آيات شريفه تمام مسجد است نه فقط محراب آن و علّت اين تسميه همان جنگ با شيطان و نفس است در هر مسجد و غير آن كه نماز خوانده شد آن محل جاى جنگ با نفس و شيطان و كفر است. داعى نداريم كه به محراب مسجد اختصاص بدهيم مگر آنكه معنى محراب در اصل به معنى صدر مجلس باشد نه مأخوذ از حرب. ظهور آيات «كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ ... فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ»[1] ، «فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ»[2] ، «إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ»[3] همه در مسجد است نه فقط محراب آن يعنى در معبد بر او وارد شد، در معبد نماز مي خواند از معبد خارج شد، و از ديوار معبد بالا رفتند.

محراب كه جمع آن محاريب است چهار بار در قرآن مجيد آمده است. طبرسی در مجمع البيان ذیل آیه«يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ مَحارِيبَ وَ تَماثِيلَ ...»[4] گفته است: محاريب به معنای خانه هاى شريعت و به قولى قصرها و مساجد -كه در آنها عبادت مي شد- است. همچنین از شاعرى در وصف محبوبه اش نقل مي كند. «ربّه محراب اذا جئتها لم القها او ارتقى سلّما: او صاحب كاخى بلند است چون بيايم ملاقاتش نكنم مگر آنكه با نردبان نزد او بالا روم»

احتمالا كاخ را از آن جهت محراب گفته اند كه شخص در آن محفوظ و مصون مي شود چنانكه در جنگ به او مصونيّت مي دهد. مراد از محاريب در آيه شريفه معابد و يا كاخها است.

منبع: قاموس قرآن، ج 2، ص115-116 ؛ با تصرف

[1] . آل عمران: آیه37 -39

[2] . مریم: آیه11

[3] . ص: آیه21

[4] . سبأ: آیه13